Saturday 30 January 2021

ගැටලුව විද්‍යාවේද? සාමාන්‍ය දැනීමේද?


ඒ  1991 වසරේ මුල් කාලය වන්නට ඇතැයි මම සිතමි. ජේෂ්ඨ ජෝර්ජ් බූෂ්ගේ ඇමරිකානු බල ඇණි බෑග්ඩෑඩ් නුවරට ආසන්න වෙමින් තිබුණි. මට මතක ඇති ආකාරයට මෙය Operation Desert Storm ලෙස කේතනය කර තිබුණි. අපි බදාදා දින කොළඹ සරසවියේ PLT ශ්‍රවනාගාරයේ ආචාර්ය (එවකට) නලින් ද සිල්වා මහතාගේ දෙවන වසර ගණිතය දේශනයට සහභාගී වෙමින් සිටියෙමු. 

"තව ටික දවසකින් මුළු අරාබියම යුද්දෙට පැටලෙනවා. මුස්ලිම් රටවල් හැමෝම සදාම් හුසේන්ට සහයෝගය දෙනවා. ඊට පස්සේ ඇමරිකාව තෙල් ලිං වලට බෝම්බ දානවා. න්‍යෂ්ඨික පහර දීම් සිදුවෙනවා. ලෝකෙම බලශක්ති අර්බුදයකට යනවා. එතකොට අපි හැමෝටම වෙන්නේ ආයෙමත් බර කරත්තෙන් යන්න. අන්න එතන ඉඳන් අපි අපේ හෙළ ජාතික ගමන පටන් ගන්නවා" 

ඔහු යෙදූ වදන් හරියටම මතක නැතත් මේ නලින් ද සිල්වා ඇදුරුතුමාගේ දේශනයේ සාරාංශයයි.   

ඉන් පසු සුපුරුදු පරිදි එතුමාගේ නිරන්තර "බයිට්" එකක් වූ මා වෙතට ඇඟිල්ල දිගු කල ඔහු "තමුසේ මොකද මේ ගැන කියන්නේ" යයි ගෙරවිලි හඬින් ඇසීය.

නලින් ද සිල්වා මහතා බොහෝ විට සිය තර්ජනාංගුලිය එල්ල කරන්නේ නොසිතන වෙලාවකය. මෙහිදීද ඉරාකය පිලිබඳ සිහින ලෝකයක සිටි මම "තව දවස් තුනකින් විතර සදාම් යටත් වෙනවා පූසා වගේ. එතැනින් ඔය යුද්දේ ඉවරයි" කියා ඇඟට පතට නොදැනීම කිව්වෙමි.

"ඔව් තමුසෙට එහෙම වෙනවා නම් හරි සන්තෝස ඇති. ජාතිය ගැන කැක්කුමක් නැති ................" ඔහු නිතරම මට ගරහන යෙදුමක් සමග දත් මිටි කමින් තම වැකිය අවසන් කළේය. ඒ එතුමාගේ හැටිය. ඒ පිළිබඳව මට එකලද කිසිඳු සිත් අමාරුවක් ඇති නොවීය. ඇත්තෙන්ම මට එය විනෝදජනක විය. 

එදා මා කිසිවක් පිළිබඳව ගැඹුරින් නොසිතා පළකල අනාවැකිය ඒ ලෙසින්ම සඵල විය. මාධ්‍ය විසින් ජන මනස මොට කර දැමූ අද වැනි දිනක නම් මෙය ප්‍රසිද්ධ නැකැතියෙක් වීමේ ඉහලම සුදුසුකමක් වන්නට තිබුණි. 

ඇත්තෙන්ම මා නොසිතා කිව්වත් ඒ අවස්ථාවේ පැවතුණු මැදපෙරදිග දේශපාලන ගතිකය විශ්ලේෂණය කරන්නෙකුට මෙම අනාවැකිය පහසුවෙන් කීමට හැකියාව තිබුණි. ඇමරිකානු යුධ ශක්තිය, සෞදිය, කුවේටය, අරාබි එමීර් රාජ්‍ය සහ කටාරය වැනි රටවල තිබු ඇමරිකන් ගැති බව, ඉරානය හා ඉරාකය අතර තිබූ විරසකය ආදී කාරණා මත මුස්ලිම් ලෝකයේ එකමුතුවක් කිසිසේත්ම සිදු නොවීම සාමාන්‍ය දැනීම විය.

ආචාර්ය නලින් ද සිල්වා මහතාගේ ක්‍රමවේදයට (මතවාදයට නොවේ) එරෙහිව දියත් කල සටනේ පෙරමුණේ රාළ කෙනෙක් වුවත් මම එතුමාගෙන් ලද දැක්ම අදටත් ඉහලින්ම අගය කරමි. එය මට වෙන කවරෙකුගෙන්වත් මෙතෙක් ලැබී නැත. එහෙත් අවාසනාවන්ත ලෙස එතුමා තුල වූ තම මතවාදී මොඩලයෙන් පිටත ලෝකය ගැන නොවිමසීමේ සහ නොඉවසීමේ ගතිගුණය ඔහුගෙන් සමාජයට ලැබීමට තිබූ බොහෝ දේ වැලක්වීය. ඒ වෙනුවට ඔහු වැඩි පිරිසකගේ හාස්‍යට ලක් වූ අතර සමහර දෙනෙකු අතර පුහු වන්දනීය තත්වයකට පත්විය. 

දේශීය හෝ ගෝලීය තලයේ සිදුවන වෙනස් වීම් කිසිඳු විශ්ලේෂණයකින් තොරව තම මොඩලය වෙනුවෙන් සකසා ගැනීමේ පුරුද්ද එතුමාට කොහෙන් ලැබුණාදැයි මට සිතා ගත නොහැක. රජරට වකුගඩු ගැටළුව (CKD) සම්බන්ධයෙන් නාථ දෙවියන් සම්බන්ධ කරගැනීමත් මෙබඳුය. මට මතක ඇති ආකාරයට මේ ගැන මුලින්ම පවසන්නේ කැළණිය සරසවියේ කථිකාචාර්යවරියකි. 

ඒ කාලයේම මම මේ පිළිබඳව බ්ලොග් සටහනක් ලියමින් මෙසේ පවසා සිටියෙමි.  අධික ලෙස කෘමි නාශක භාවිතා කරන වගා ආශ්‍රිත ජලයේ ආසනික් සහ බැර ලෝහ පවතින බවත් ඒ මගින් CKD තත්වය වර්ධනය වීමට යම් ඉඩකඩ ඇති බවත් විස්තර කෙරෙන පර්යේෂණ පත්‍රිකා කිහිපයක්ම ප්‍රකාශිතව ඇත. මේ අනුව CKD සඳහා ජලයේ ඇති ආසනික් හේතු සාධකයක් විය හැකි බව දෙවියන්ගෙන් කෙසේ වෙතත් අන්තර්ජාලයෙන් සොයාගත් හැකිව තිබුණි. නමුත් එහිදීද කොහෙවත් සිටි මහාචාර්ය නලින්ද සිල්වා මැතිතුමා ඔහුගේ සාමාන්‍ය දැනීම පසෙක තබා තම මොඩලය සනාත කරගැනීමට නාථ දෙවියන් පසුපස දුවන්න විය. 

මේ ආකාරයටම ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ජාතිකවාදී නායකයෙකු ලෙස ඉහලින්ම අගය කල එතුමා ට්‍රම්ප්ගේ මග පෙන්වීමට අනුව ලෝකයම ජාතිකවාදී මාවතක ගමන් කරන බවට අදහස් පල කළේය. වසර හතරකින් ට්‍රම්ප් ගෙදර ගියේ ලෝකයේම අපවාදයට ලක්වූ තක්කඩියෙකු ලෙසයි. හිටපු ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරයාගේ අතීත ක්‍රියා කලාපය ගැන සාමාන්‍ය දැනීමක් ඇති ස්වාධීන මතවාදියෙකුට ඔහුගේ මේ හැසිරීම පහසුවෙන් තේරුම්ගත හැකිව තිබුණි. 

මහාචාර්ය නලින්ද සිල්වා මැතිතුමා ඊළඟට බරපතල වරදක් කළේය. ඒ කාලි මෑණියන්ගෙන් ලැබුණු උපදෙස් අනුව තමන් නිපදවූවා යයි කියන කොවිඩ්-19 නිවාරණ ඔසුවක් සම්බන්ධයෙන් පෙදරේරු කාර්මිකයෙක් ඔසවාගෙන යාමයි.  

එය "ඕනෑම කාරණයක් සම්බන්ධයෙන් දෙවියෙකු ඈඳා ගත හැකි නම් නලින් ද සිල්වා ඔබ සමගය" යන කියමන තහවුරු කළේය.  

මේ කියන පුද්ගලයාට හෙළ වෙදකම ගැන ඉතිහාසයක් තිබේද, අඩුම ගණනේ පාරම්පාරික වෙදෙක්ද එසේ නැත්නම් ඔහු මානසික රෝගියෙක්ද, වංචාකාරයෙක්ද, දේශපාලන උප්පරවැට්ටියක්ද, මාධ්‍ය ඇටවූ උගුලක්ද, ආදී සාමාන්‍ය දැනීමට ගෝචර විය යුතු කිසිවක් මේ අවස්ථාවේදී ඔහු සැලකුවේ නැත. ඒ තබා දෙයියා ලෝකල්ද, ඉන්දියානු ආනයනයක්ද යන්න ගැනවත් මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා තකන්නේ නැත. "දෙවියෙක් සම්බන්ධ නම් ඔහු හෙළයෙක්" යන උදෘත පාඨය එතුමා කරපින්න ගෙන යන සැටියකි. 

නලින් ද සිල්වා යනු කිසිවිටෙකත් පෞද්ගලික ලාබ ප්‍රයෝජන තකා මතවාද ඉදිරිපත් කරන්නෙකු නොවන බව මම තරයේ විශ්වාස කරමි. එහෙත් මහාචාර්යවරයෙකු ලෙස ඔහු වපුරන මේ අතාර්කික සහ විකාරරුපී අදහස්, පටු දේශපාලන සහ ස්වයං වාසි තකා ඉතා නිහින ලෙස අවභාවිතා කරන "උගත්" යයි සම්මත පිරිසක් බිහිවීම මෙහි ඛේදවාචකයයි. 

  


Tuesday 19 January 2021

දුෂණයට එදිරිව තාක්‍ෂණය


බලය ඇති පාර්ශවයක් යම් අයථා ලාභයක් වෙනුවෙන් වංකව හෝ වංචනිකව කටයුතු කිරීම දුෂණය ලෙස අර්ථ දැක්විය හැකිය.  ලොව බොහෝ නොදියුණු රටවල් දුෂණය අතින් ඉතා ඉහළ මට්ටමක පවතී. මෙය ඔවුන්ගේ නොදියුණු බවට ප්‍රධාන හේතුවකි. 

රටක ජන විඥානය දරුණු ලෙස පිරිහීම දුෂණය සමාජගත වීමට හේතු කාරක වේ. මෙය අප්‍රිකාවේ, දකුණු ඇමරිකාවේ සහ දකුණු ආසියාවේ ඉතා දරුණු මට්ටමක පවතිනු අපි දකින්නෙමු. රටක සංවර්ධනයේ ළමා අවදියේදී  දැඩි නීති රීති සම්පාදනය කිරීමෙන් එය ව්‍යාප්තවීම වලක්වා ගත හැක. සිංගප්පුරුව මීට උදාහරණයකි.  දුෂණය අවම මට්ටමක පවතින සංවර්ධිත රටවල ජන විඥානය වර්තමාන තත්වයට පත්වීමට සියවස් කිහිපයක ක්‍රමික විකාශයක් සිදුවී ඇති බව  පෙනෙයි. 

නමුත් දුෂණය සමස්ත සමාජයේ මස් නහර ඇට මිදුළු දක්වා ව්‍යාප්ත වූ රටක නීති මගින් එය දුරලීම ඉතා අපහසු කටයුත්තකි. මන්ද නීතියද මෙම සමාජයේම කොටසක් වන බැවිනි. මෙවැනි අවස්ථාවක අපට ඇති එකම ඵලදායී ක්‍රමවේදය දුෂණ කාරක ක්‍රියාවලියන් පුද්ගල මෙහෙයුම්වලින් ඉවත්කර තාක්‍ෂණයට භාර දීමයි. 

මේ සඳහා විස්තීර්ණ වර්තාවක මුළු සමාජ ක්‍රියාන්විතයම ආවරණය වන සේ ක්‍රමවේද රාශියක් ඉදිරිපත් කල හැකි වුවත් මහජන අවධානය සඳහා මෙහිදී මම කරුණු කිහිපයක් පමණක් ඉදිරිපත් කරමි.

දුෂණයේ ප්‍රධාන දොරටුවක් වන රථ වාහන වැරදි හා සම්බන්ධව පොලිසියෙන් ලබා ගන්නා අල්ලස් මැඩලීමට එම මුළු ක්‍රියාදාමයම ස්වයංක්‍රීයකරනය කල හැක. මෙහිදී කැමරා පද්ධතියක් සහ ස්වයංක්‍රිය කේන්ද්‍රීය නිරීක්ෂණ මධ්‍යස්ථානයක් මගින් කිසිඳු මිනිස් අත්පෙවිමකින් තොරව සියළුම වැරදි හඳුනාගෙන දඩ මුදල් වාහන අයිතිකරුගේ ගෙදරටම යැවීමට කටයුතු කල හැක. මෙමගින් වාහනයක භාරකාරත්වයේ වගකීම පිළිබඳවද අදාළ පුද්ගලයන්ට වැඩි හැඟීමක් ඇතිවේ. මීට අමතරව මාර්ගය අසල වැරදි මැඩලීම සඳහා සිටින පොලිස් නිලධාරීන්ට කැමරා ආවරණයක් ලබා දීමට හැක. රාජකාරි අතරතුර විශේෂ හේතුවකින් තොරව එම කැමරා පථයෙන් ඉවතට යාම ඔවුන්ට තහනම් කල හැක. 

බොහෝ රජයේ ආයතනවල දුෂණය සිදුවන ප්‍රධාන කාරණයක් නම් යම් කටයුත්තක් ඉක්මනින් කරදීම සඳහා අල්ලස් ලබා ගැනීමයි. මේ සඳහා සියලුම රාජ්‍ය ආයතනවල ක්‍රියාන්විතය පහසුවෙන් පුර්ණ ස්වයංක්‍රිය කරණයකට භාජනය කල හැක. මේ සමගම එදිනෙදා භාවිත කරන කඩදාසි, මුද්‍රණ තීන්ත, සහ වෙනත් ලිපි ද්‍රව්‍ය විශාල ප්‍රමාණයකට යන මුදල ඉතිරිවේ. රෝහල් සඳහා මේ ක්‍රමවේදය රෝගින්ටද වෛද්‍යවරුන්ටද ආශිර්වාදයක් වනු ඇත. 

ඊළඟ දුෂණ මූලය ඇත්තේ තේරීම් ක්‍රියාවලිය තුලයි. ටෙන්ඩර්, නිලධාරී පත්වීම්, ප්‍රසම්පාදනය (procurement) ආදී තේරීම් කටයුතු රාශියක් බොහෝ රටවල දැඩි දුෂණයකට ලක්වී ඇත. මේ සියලුම තේරීම් සඳහා තරමක වෙහෙසකර ක්‍රියාවලියකින් පසු ඉතා නිරවද්‍ය බුද්ධිමත් ඇල්ගොරිතම දියුණුකළ හැක. ඉන්පසු කිසිවෙකුටත් මේ සඳහා අත පෙවීම පහසු කටයුත්තක් නොවනු ඇත. 

මේ ආකාරයෙන් තාක්‍ෂණය දුෂණය මැඩලීමේ ප්‍රධාන සාධකයක් බවට පත් කරගත හැක. එහෙත් ඒ සඳහා පාලකයාගේ කැපවීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. 

ලාංකිකයා ලංකාව පිළිබඳව ලොකුවට සිතනවා නම් මේ ඒ සඳහා කදිම අවස්ථාවකි. අපට හැකි නම් පුර්ණ වශයෙන් බුද්ධිමත් ලෙස ස්වයංක්‍රියකරණයවූ (intelligently automated) ලෝකයේ ප්‍රථම රට බවට පත්වීමට එය සියලුම ලාංකිකයන්ට අභිමානයක් වනු ඇත.  


---------------

This is a brief summary of a comprehensive report prepared for a certain government in Africa

   



Monday 18 January 2021

වඳුරු වෙළෙන්දා හෙවත් කොටස් වෙළඳපොල

 


මේක බොහොම දෙනෙක් දන්නා කතාවක්. නොදන්නා අයට කියවන්නයි ලියන්නේ. 

දවසක් පීතර එනවා පිටිසර ගමකට එයාගේ සහයක ඇන්තනී එක්ක. පීතර ගමේ හැමෝටම කියනවා තමන් රුපියල් 500 ගණනේ වඳුරන් මිලදී ගන්නවා කියල. පහුවදා උදේ පාන්දර ඉඳන් ගම්මු පෝලිමට කැලේ හිටිය වඳුරෝ අල්ලාගෙන එනවා. පීතර ඒ හැමෝටම වඳුරෙකුට රුපියල් 500 ගණනේ ගෙවලා උන්ව විශාල කූඩුවකට දානවා. ටික දවසකින් කැලේ වඳුරෝ හොඳටම අඩු වුණා. 

පීතර කිව්වා දැන් අල්ලාගෙන එන හැම වඳුරෙක්ටම රුපියල් 2000 ගණනේ ගෙවනවා කියලා. මිනිස්සු කැලේ පීරලා වඳුරෝ කිහිප දෙනෙක් අල්ලාගෙන ආව. 

ඊළඟට පීතර කියනවා දැන් අල්ලාගෙන එන වඳුරෙක්ට රුපියල් 5000 ගණනේ ගෙවනවා කියලා. උත්සහවන්තයෝ කීප දෙනෙක් වනන්තරේ ඇතුලටම ගිහිල්ල බොහොම අමාරුවෙන් වඳුරෝ දෙන්නෙක් අල්ලාගෙන ආව.

පහුවදා පීතර කියනවා ගමේ හැමෝටම කතා කරලා, වඳුරෝ ටික නගරෙට ගෙනියන්න වාහන අරන් එන්න තමන් දින තුනකට නගරෙට යනවා. ඒ වෙනකොට තව වඳුරෝ අල්ලගෙන ඇවිත් හිටියොත් උන්ට රුපියල් 10,000 ගණනේ දෙනවා කියල. 

මේ වෙනකොට ගම්මුන්ට වඳුරු බිස්නස් එක හොඳටම රස වැටිලා. කවදාවත් නොහිතපු ඉල්ලමක්නේ කඩා වැටුනේ. හැබැයි දැන් වනන්තරේ පැත්ත පලාතක වඳුරෙක් බෙහෙතකට හොයාගන්න නැහැ. 

පීතර ගියාට පස්සේ ඇන්තනී ගම්මු කීප දෙනෙක්ට රහසින් කථා කරලා මෙහෙම කිව්වා. 

"මම තමුසෙලට කූඩුවේ ඉන්න වඳුරෝ කීප දෙනෙක් රුපියල් 7000 ගණනේ දෙන්නම්. තමුසෙලා පීතර මහත්තය ආපුවහම උන්ව රුපියල් 10,000 ගණනේ විකුණනවා" 

ගම්මු බැලුවා මේක නියම අදහසක්. නිකන් ඉඳල රුපියල් 3000 ගණනේ ලැබෙනවා. 

කතාව කටින් කට ගිහින් දැන් ගම්මු එකා දෙන්න හොරෙන් හොරෙන් ඇවිත් වදුරෝ පස් හය දෙනා අරන් යනවා. සමහරු තමන්ගේ ගෙවල් දොරවල් උගස් තියල වඳුරෝ ගන්න සල්ලි හොයා ගත්තේ. දවස් දෙකෙන් මුළු කූඩුවේම හිටපු වඳුරෝ ටික රුපියල් 7000 ගණනේ විකිණුනා. 

ඔන්න අද පීතර එන දවස. ගම්මු උදේ පාන්දරම වඳුරෝ ටිකත් අරගෙන පෝලිමේ යනවා පීතරගේ නවාතැන්පොළ පැත්තේ. අනේ ඒ යනකොට පීතර තියා ඇන්තනීවත් පෙනෙන අහලක නැහැ. එයාල ආයේ කවදාවත් ගම්මුන්ගේ ඇහැ ගැටුනෙත් නැහැ. 

-----------------

ආයෙමත් පීතරයි, ඇන්තනියි කොලොන්තොට පැත්තේ කරක් ගහනවා වගේ පෙනෙන නිසා ලියන්න හිතුණා. 




Friday 1 January 2021

ආයෙමත් මල් පිපිලා - මියැදෙන්නට



















අහසින් බිමට බැස රොබරෝසියා වියන
සුදුවැලි මාවතේ බුමුතුරුණු අතුරලා
ඔබේ හද මැදුර වෙත එමග පිය නගන්නට
ලැබුණු ආරාධනා නොහැඟුනා නොවේ මට 

යෞවනයේ කිරි සුවඳ කටගාන අවධියේ
ඔබෙ සොඳුරු දෙතොල් පෙති හාදුවෙන් සරසන්න
සිහින ලොව පසුකරන් එන්න නොතිබූ එඩිය
අද කුමට සොදුරියේ කොඳුරාවි  බිඳුණු හද 

මල හිරුගෙ රත් සේල සැලෙන සැන්දෑ සමේ 
රොබරෝසියා වියන පිබිදිලා අයෙමත් 
නැවත ආ නුඹ මහද අරණ තුල වැළඳ ගමි 
බැරි නිසා ලබන්නට ඇඟිලි තුඩු පහසවත්  

කඳුකරේ කොටු පවුරු අතර සිරවූ ඔබේ 
නෙතු දකිමි තරු රටා අතර දිලෙනා රැයේ 
තනිකමත් පාළුවත් සිත පෙලන යාමයේ 
සිහින ලෝකයටවත් එන්න මගේ කුමරියේ 

සත් සමුදුරින් එපිට වැළපෙනා හදවතක 
අරුත කීම අසයි මංමුලා වූ සිහි නුවණ 
මතු භවයකදි ලැබෙන තෙක් ඔබව මගෙම වී 
සමුගනිම්දෝ කෙසේ තැවෙන හද ඉකිබිඳී 

- චන්දි