නොපවතිනා පැවැත්ම හෙවත් පට්ටපල් බොරුව

බටහිර චින්තනයේ  පදනම වන්නේ ද්විකෝටික තර්කන රටාවයි. එය කෙටියෙන් ඉදිරිපත් කල හොත් "යමක් පවතින්නේය යන්න සත්‍ය නම් එය නොපවතින්නේය යන්න අසත්‍යයකි. යමක් නොපවත්තින්නේය යන්න සත්‍ය නම් එය පවතීයයි යන්න අසත්‍යයකි".  මට මේ බටහිර චින්තනය යන වදන මෙම සාකච්චාවට කෙතරම් ඔබින්නේදැයි සැක සහිතය. එබැවින් මම එයට ලෝකයේ බහුතරයක් පිළිගත් සම්මත චින්තනය (කෙටියෙන් සම්මත චින්තනය) යයි කියමු. 

ඉහත තර්කන පදනම ස්ථාපිත වන්නේ පවතින්න වූ යථාර්තයක් තුලය. එනම් අපගෙන් ස්වායත්ත වූ නිරපේක්ෂ විශ්වයක් පවතීය යන උපකල්පනය මතය. දැනට ලෝකයේ සම්මත චින්තන තුල නිරපේක්ෂව පවතින්නා වූ විශ්වයක් යන්න උපකල්පනයක් නොව පිළිගත් සාධකයකි (accepted fact). මේ නිසා මෙම චින්තනයට අනුගත වූ විට ද්විකෝටික තර්කනයෙන් ඔබ්බට වූ logic එකක් පිළිබඳව සිතීම පවා අභව්‍ය කරුණක් බවට පත්වෙයි. 

බුදු දහම සහ අද්වෛත වේදාන්ත ලෙස අප අද හැඳින්වීමට ලක් කරන භාරතීය සංකල්ප දෙකෙහිම විශ්වය යනු මායාවක් (නොපතින පැවැත්මක්) ලෙස අර්ථ දැක්වේ. වේදාන්තය තුල එක් නිරපේක්ෂ සත්‍යයක් ඇති බව පිළිගැනේ "ජගත් මිත්‍යා, බ්‍රහ්ම සත්‍යා" යන වාක්‍යයෙහි මේ සංකල්පය ගැබ් වේ. එනම් විශ්වයේ එකම "පවතිනා පැවැත්ම" බ්‍රහ්මන් යන මාන, ලිංග, හැඩ, වර්ණ ආදී වූ කිසිඳු ගුණයකින් තොර, අර්ථ දැක්විය නොහැකි භූතාර්ථයකි. ඉන් බාහිර වූ සියල්ල  මායාවකි. අභිධර්මයට අනුව එබඳු කිසිඳු නිරපේක්ෂ යථාර්තයක් නැත (මා තේරුම් ගත් පරිදි). සියල්ල මායාවන්ය. මෙය අවබෝධ කරගැනීම  (තේරුම් ගැනීම නොවේ) තුලින් ඔබට නිවීම (නිර්වාණය) අත්පත් කරගත හැක. 

යුක්ලීඩියානු ජ්‍යාමිතිය සහ නිව්ටෝනියන් යාන්ත්‍රණය තුල ද්විකෝටික තර්කනය අභියෝගයකින් තොරව පැවතුනේය. මේ සන්දර්භය තුල සම්මත චින්තනයට පාදක වූ යුදෙව්-ක්‍රිස්තියානි චින්තනයේ මූලික පිළිගැනීමක් වන ශුද්ධ වූ ත්‍රිත්වය (holly trinity) යන සංකල්පයේ පසුබිමද ඔවුන් අමතක කර ඇත. එනම් එම සංකල්පයේ පාදම ත්‍රිකෝටික තර්කනය බවයි. එනම් "යමක් යම් ආකාරයකින් පැවතීම සත්‍ය නම් එය එම අවස්ථාවේම වෙනත් ආකාරයකින්ද පැවතීම සත්‍ය බවයි". 

ඉතා කුඩා සහ/හෝ ඉතා වේගයෙන් ගමන් කරන අංශු අභිමුවේ අප දකින නිරීක්ෂණ ද්විකෝටික තර්කනයෙන් විස්තර කිරීම උගහටය. මෙහිදී භාවිතා කරන අංශු යන යෙදුමද සම්මත චින්තනයේ ආකෘතියකි. අද අප දන්නා විද්‍යාව තුල එවන් අංශු නැත. ඇත්තේ තරංගාකාර මායාවන්ය (string theorey). 

සම්මත චින්තනයේ ගැලී සිටින්නා ද්විකෝටික තර්කනය තුල මේ නිරීක්ෂණ පැහැදිලි කිරීමට නොයෙකුත් විකාරරූපී ආකෘති නිර්මාණය කරමින් ඒවා නිශේධ කරමින්, නව ආකෘති තනමින්, ඉතා වෙහෙසකර ගමනක් යයි. 

මෑතකදී කරලියට නැගුනු (එහෙත් මීට දශක ගණනාවකට පෙර සංකල්පීයව හෝ නිරීක්ෂණාත්මකව ග්‍රහණය කල) හිග්ස් බෝසෝනය, quantum entanglement වැනි සංකල්ප පවා අප පැහැදිලි කිරීමට උත්සහ ගන්නේ ද්විකෝටික තර්කනය තුලයි. අපට නිතරම "විශ්මිත ප්‍රතිඵල" ලැබෙන්නේ මේ නිසාය. රෝලර් ස්කේටින් කරන වේදිකාවක අයිස් ස්කේටින් කල නොහැකි බව අප තේරුම් ගත යුතුය. 

නොපවතිනා පැවැත්මක ත්‍රිකෝටික හෝ ද්විකෝටික තර්කන නොයෙදෙන්න හේතුවක් නැත. නොපවතින අවකාශයක එකවර සියලුම දේ පැවතීමටත් සියලුම දේ නොපැවතීමටත් ඉඩ ඇත. එය මායාවක ස්වභාවයයි. මායාවක් වන අපට මේ මායාව තේරුම් ගැනීමට නොහැකිවී ඇත්තේ අප "මම" යයි සලකන භූතාර්ථයක් අර්ථදක්වාගෙන සිටින බැවිනි. "මම" යථාර්තයක් යයි මම පිළිගත් විට මා වටා මායාවක් නොවේ යයි "මට" සිතෙන මායාවක් හටගනී. මේ මායාව තුල මට ද්විකෝටිකයෙන් ඔබ්බට තර්කනයක් නැත. ඒ "මම" සැබෑවකැයි මම සිතන නිසාය.  

සම්මත චින්තනය තුල අප ඇලී සිටින පාදම (ද්විකෝටික තර්කනය) වෙනස් කිරීම වෙනුවට එම පාදම මත සිට අප ආකෘති වෙනස් කිරීමට කෙතරම් උත්සහ ගත්තත් ඉන් ඵලක් නොවේ. තර්කන පාදම වෙනස් කල සැනෙකින් (චතුස්කෝටිකය පිළිගත් විට) දැනට පවතින සහ අනාගතයේ හමුවන නිරීක්ෂණ කිසිවක් ගැටළු නොවනු ඇත. එහෙත් මේ අවබෝධය කරා ගමන් කිරීම සම්මත චින්තකයෙකුට අතිශයින් දුෂ්කරය. ඔහුට සියල්ල අමතක කර ළදරුවෙකු සේ සිතීමට සිදුවනු ඇත. 

නලීන් සර් 80-90 දශක වලදී අසම්පුර්ණ ග'ඩල් ප්‍රමේය පිළිබඳව සංවාදයක් ගොඩ නගමින් මේ පිළිබඳව සාකච්චාවක් ගොඩ නැගීමට උත්සහ දැරීය. එහෙත් ඔහුගේ කවය තුල මෙතරම් ගැඹුරකට යාමට සමත් කිසිවෙකු සිටියේ නැතැයි මම සිතමි. මේ නිසාම මෙම සංවාදය අතරමග බිඳ වැටුණි.