අලි එළවන ගැජට් සහ ලංකාවේ පෙරහැර

ගම් වදින සහ දුම්රිය මාර්ග වල ගමන් කරන අලි ඇතුන් එළවා දැමීම සඳහා යොදාගත හැකි ultrasound මෙන්ම infrasound නලා පිලිබඳ පර්යේෂණ දැන් දශක කිහිපයක සිට රටවල් ගණනාවක සිදුකෙරෙමින් පවතී. මේ වන විට මෙවැනි නලා රාශියක් වෙළඳපොලේ ඇත. ඒවා නිපද වූ අරමුණ සාක්ෂාත් කරගැනීමේ සාර්ථකත්වය පිළිබඳව විද්වත් මට්ටමින් නොයෙකුත් වාද විවාද පවතී. මේ ඒ පිළිබඳව නොවේ.

පසුගිය කාලය පුරාම ආගමික උත්සව සඳහා අලි ඇතුන් යොදා ගැනීම පිළිබඳව බරපතල විරෝධයක් ලාංකීය සමාජයේ යම් කොටසකින් මතුවී ඇති බව අප දැක ඇත. මේ විරෝධයට එරෙහිව අදහස් පලකරන පිරිසක්ද ඇත. මේ දෙපිරිස අතර අර්ථවත් සංවාදයක් ඇති නොවී සමාජ මාධ්‍ය අවලාදවලට පමණක් මෙම මාතෘකාව ලඝුවීම අවාසනාවන්ත තත්වයකි. 

මේ තත්වය යටතේ අලි ඇතුන් ආගමික උත්සවවලට යොදාගැනීමට විරෝධය පෑමක් ලෙස යම් අයෙක් පෙරහැරක් වැනි අවස්ථාවක මෙම නලාවක් නාද කල හොත් සිදුවිය හැකි විනාශ අසීමිතය. මෙම නලාවක් අතේ හෝ කුඩා බෑගයක ගෙනයා හැකි අතර එය නාද කරන විට (මේ සඳහා on-off බොත්තමක් ඇත) මිනිස් සවනට එය සංවේදී නොවේ. මේ නිසා එවැනි නලාවක් රැගෙන යාම හෝ නාද කිරීම කිසිවෙකුට නොදැනී කල හැක. 

නිපදවූ අරමුණ ඉටුකරගනිමේදී මෙම බොහෝ නලා උපකරණවල ඇති විශාලතම දුර්වලතාවය සත්වයාට මීටර් 20-30 පමණ ලංවන තෙක් එයින් සැලකිය යුතු බලපෑමක් නොවීමයි. ගම් වදින හෝ දුම්රිය මාර්ග හරහා ගමන් කරන අලි ඇතුන් එලවීමේදී මෙය විශාල අභියෝගයකි. නමුත් පෙරහරක් සම්බන්ධයෙන් දැනට පවතින නැරඹීමේ අවකාශය තුල මෙම දුරට  ඉතා පහසුවෙන් ළඟ විය හැක. 

අකුණු ආරක්ෂණය: ඔබේ නිවස, කාර්යාලය, කර්මාන්තශාලාව රැකගන්න

ලොව පුරා අකුණු ආරක්ෂණ පද්ධති පිළිබඳව උපදේශන සේවා සපයන, දේශන පවත්වන මා ඒ ගැන ලාංකික ජනතාව දැනුවත් කරනවා වෙනුවට නොදන්නා විකාර ලියනවා යයි චෝදනා කරමින් ලැබෙන පණිවිඩ ගණන වැඩි වෙමින් පවතී. ඒ නිසා වසර ගණනාවකට පසු මේ පිළිබඳව කෙටි ලිපියක් සිංහලෙන් ලිවීමට සිතුවෙමු.

-----------------------------------------

මීට වසර 20ට පමණ පෙර මා ලංකාවේ අකුණු ආරක්ෂණ උපදේශකයෙකු ලෙස සේවා සපයන කාලයේ බැංකු කිහිපයක සහ රක්ෂණ සමාගමක අකුණු අනතුරු වාර්තා ආශ්‍රයෙන් සකස් කල ලංකාවේ අකුණු අනතුරු ගහණත්වය දැක්වෙන සිතියමක් රූපයේ දැක්වෙයි. මෙහිදී අප සැලකිය යුතු විශේෂ කරුණක් නම් අකුණු ඝනත්වය සහ අකුණු අනතුරු ගහණත්වය අතර වෙනසක් තිබීමට හැකි බවයි. මා සේවා සපයන කාලයේ වැඩිම අකුණු අනතුරු වාර්තා වුයේ හොරණ, පිළියන්දල, මාලබේ-අතුරුගිරිය, වැලිවේරිය, කටුනායක, ගම්පහ, රත්මලාන, සහ කොළඹ-කොටහේන ආදී ප්‍රදේශවලිනි. මේ ප්‍රදේශ ආශ්‍රිතව ඇති විශාල ආර්ථික මධ්‍යස්ථාන නිසා අනතුරු සිද්ධීන් අධික වීමට ඇති ඉඩකඩ වැඩි බව මගේ හැඟීමයි. 

අකුණක් යනුවෙන් අප සාමාන්‍යයෙන් හඳුන්වන්නේ වලාකුලක සිට පොළොවට ඉතා කෙටි කාලයකදී ගලන විශාල විද්‍යුත් ධාරාවකි. එය සාමාන්‍යයෙන් ඇම්පියර් 30,000 පමණ වේ. මෙහිදී බොහෝ විට පොලව කරා ඇදී එන්නේ ඍණ ධාරාවකි. කලාතුරකින් ධන ධාරාවක් ඇදී එන අතර එහි විශාලත්වය ඍණ ධාරාවකට වඩා දස ගුණයක් පමණ විශාල විය හැක. එසේම ධාරාව ගලන කාලයද අධිකය. මේ නිසා ධන අකුණු ධාරාවකින් සිදුවිය හැකි හානිය අති විශාලය. සාමාන්‍යයෙන් වර්ෂාව පැමිණීමට පෙර හෝ වර්ෂාවෙන් පසුව පතිත වන අකුණු, ධන අකුණු වීමට ඇති ඉඩකඩ අධිකය. අපේ පැරැණ්නන් කෝප වූ විට "තොපට වැහි නැති හෙණ වදීවා" යැයි පැවසුවේ මේ පිළිබඳව යම් දැනුමක් තිබූ නිසා යයි සිතිය හැක.

අකුණක් යම් වස්තුවකට වැදීමේ වැඩි ඉඩකඩ කරුණු පහක් මත රඳා පවතී. එනම් වස්තුවේ; උස වැඩිවීම, ඉහල ප්‍රදේශයේ තියුණු තුඩු සහ දාර තිබීම, ඉහල සන්නායක අගයක් තිබීම (ලෝහ වැනි), භූගතව ඇති පෘෂ්ඨය පොළොව හා හොඳින් ස්පර්ශව තිබීම (low contact resistance); සහ අවට පසෙහි සන්නායකතාවය ඉහල අගයක තිබීම වේ. 

පුද්ගලයෙකුට අකුණකින් ආරක්ෂාවීම සඳහා කල හැක්කේ අකුණු සහිත කාලගුණයකදී හැකිතාක්, ශක්තිමත් ආවරණ සහිත ගොඩනැගිල්ලක් හෝ අකුණු ආරක්‍ෂිත සැකිල්ලක් (lightning safety shelter) තුලට වී සිටීමයි. අවාසනාවකට එවන් ආවරණයක් නැති ස්ථානයක අකුණු කුණාටුවකට කොටු වුව හොත් දෙපතුල් හැකිතාක් කිට්ටුවෙන් තබාගෙන බිමට පහත්වීම (ඇන තියාගෙන ඉඳගැනීම) සම්මත ක්‍රමවේදයයි. උස ගස් යට හෝ උස් බිමක සිටීම කිසිසේත් නොකළ යුතුය. 

ගොඩනැගිල්ලකට අකුණු අනතුරු සිදුවන ආකාර දෙකකි. ඉන් පළමුවැන්න අකුණු ධාරාව කෙලින්ම ගොඩනැගිල්ල හා සම්බන්ධ වීමයි (through a direct strike or side flash). දෙවැන්න ගොඩනැගිල්ලට සම්බන්ධ වන සේවා රැහැන් පද්ධතියකට (විදුලි, දුරකථන, CCTV කේබල් වැනි) වදින හෝ ඒ අවට වදින අකුණු පහරක් මගින් ඇතිවන අධි වෝල්ටීයතා ස්පන්දයක් ගොඩනැගිල්ලට ඇතුළු වීමයි. මේ අවස්ථා දෙක සඳහා අප වෙන වෙනම ආරක්ෂණ ක්‍රමවේද යොදාගත යුතුය. පළමු ආකාරයේ අකුණු අනතුරු වලක්වා ගැනීමට අප බාහිර අකුණු ආරක්ෂණ පද්ධතියක් සවි කරගත යුතුය. මෙහිදී සිදුකෙරෙන්නේ අකුණක් ගොඩනැගිල්ල දෙසට ඇදී ආවොත් එම අකුණු ධාරාව නිරුපද්‍රිතව භූගත කිරීම සඳහා ලෝහමය පද්ධතියක් ගොඩනැගිල්ලට බාහිරින් සවි කිරීමයි. 

මෙම පද්ධතිය මූලික වශයෙන් air terminal, down conductor, earthing system යන කොටස් තුනකින් සමන්විත වේ. මෙහිදී යොදාගන්නා උපාංග වල මාන (dimensions), යොදාගන්නා ද්‍රව්‍ය, සවිකළ යුතු ස්ථාන සහ ආකාර, ස්ථාපනය කිරීමේ මූලික අවශ්‍යතා, කල යුතු මිනුම් ආදිය ජාත්‍යන්තර හෝ ශ්‍රී ලංකා ප්‍රමිතීන්ට අනුව සිදුකල යුතුය. මේ සඳහා ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතිය IEC 62305: 1-3 (2010) වේ. මෙම කරුණු පිළිබඳව බොහෝ විට සාමාන්‍ය ඉංජිනේරුවන්ට ඇති දැනුම මදය. එබැවින් අකුණු ආරක්ෂණ පද්ධතියක් නිර්මාණය කිරීමේදී සහ ස්ථාපනය කිරීමේදී ඒ පිළිබඳව හසල දැනුමක් ඇති විශේෂඥකුගෙන් (හෝ ආයතනයකින්) සේවය ලබා ගැනීම වැදගත්ය. 

සේවා රැහැන් හරහා ඇදී එන අකුණු ධාරාව ගොඩනැගිල්ල තුල ඇති උපකරණ වලට හානි පැමිණීම වැලැක්වීම සඳහා surge protection device (SPD) පද්ධතියක් සේවා රැහැන් පද්ධතියේ නොයෙකුත් ස්ථානවල සවිකළ යුතුය. මෙය විදුලි රැහැන් පද්ධතියට සහ අනෙකුත් සේවා රැහැන් පද්ධති වලට වෙන වෙනම සවි කල යුතුය. මෙහිදී සැලකිය යුතු කරුණු රාශියක් ඇති බැවින් ඒ පිළිබඳව ඉතා විස්තරාත්මක කරුණු අඩංගු IEC 62305:4 (2010) ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතිය පිළිබඳව මනා අවබෝධයක් ඇති ඉංජිනේරුවෙක් හෝ ආයතනයක් උපදේශනය සඳහා තෝරා ගැනීම වැදගත්ය. 

අධිබලැති විදුලි රැහැන් පද්ධති (HV/MV systems), සූර්ය කෝෂ පද්ධති, සුළං බලශක්ති පද්ධති, ඉතා උස් ගොඩනැගිලි, යුද ආරක්ෂක පද්ධති (defence systems), විදුලි දුම්රිය පද්ධති සහ අධි අවදානම් ස්ථාපනයන් (ඉන්ධන සහ ගෑස්, රසායනික ගබඩා, පරමාණුක බලාගාර, පුපුරණ ද්‍රව්‍ය සැකසුම් ආයතන ආදිය) අකුණු ආරක්ෂණය කිරීම සඳහා වෙන වෙනම ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතීන් පවතී. 

මේ විෂය සාමාන්‍යයෙන් මම උගන්වන්නේ දින තුනක හෝ පහක වැඩමුළුවක් ලෙසයි. ඒ නිසා කෙටි ලිපියකින් සියලු කරුණු සම්පීඩනය කිරීම උගහටය. ඔබට ගැටළු ඇත්නම් මම කාල වේලා ලැබෙන විදියට ඒවාට පිළිතුරු සපයන්නම්.  

 

බෝෆෝර් සිද්ධිය හෙවත් මෝඩයන් ඇමතීමේ යාන්ත්‍රණය

දශක ගණනාවක් ඉන්දියාව ආණ්ඩු කල, කිසිවෙකුටත් සෙලවිය නොහැකි පර්වතයක් ලෙස හැඳුන්වුන කොංග්‍රස් පක්ෂය 1989 දී භාරතීය ජනතා පක්ෂයට පරාජය විය. දශක දෙක හමාරකට පසු සිදුවුණ නරේන්ද්‍ර මෝඩිගේ සම්ප්‍රප්තියට මග සැකසෙන්නේ මේ මැතිවරණය හරහාය. ඊට පාදක වූ "මෝඩයන් ඇමතීමේ යාන්ත්‍රණය" ලෙස පසු කලෙක ලෝක දේශපාලනයේ කතාබහට ලක් වූ අප්‍රකට ක්‍රමවේදය, ඇමරිකානු දේශපාලනයේ පවා අදටත් යොදා ගැනෙන බව නොරහසකි. 

වසර 1986 දී රජීව් ගාන්ධිගේ නායකත්වයෙන් යුත් ඉන්දීය රජය හොවිට්සාර් තුවක්කු 410 මිළදී ගැනීම සඳහා ඩොලර් බිලියන 1.4ක මුදලක කොන්ත්‍රාත්තුවකට ස්වීඩනයේ බෝෆෝර් සමාගම සමග ගිවිසුම්ගත විය. මේ ගනුදෙනුවේදී රජීව් ගාන්ධි ඇතුළු ඇමතිවරුන් කිහිප දෙනෙක් ඩොලර් මිළියන 500ක පමණ කොමිස් මුදලක් බෝෆෝර් සමාගමෙන් ගෙන ඇති බවට ස්වීඩන් සහ ඉන්දීය මාධ්‍ය වාර්තා පළවිය. මේ සමගම රජීව් ගාන්ධිගේ "clean suit" ප්‍රතිරූපය බිඳ වැටෙන්න විය.

විපක්ෂය මෙහිදී ඉතා සුක්ෂම ක්‍රමවේදයක් අනුගමනය කළේය. ඩොලර් මිලියන ගණන්, කොමිස් මුදල් ආදිය පිළිබඳව බහුතරයක් වූ ග්‍රාමීය නූගත් ඉන්දීය ජනතාවට වැටහීමක් නැති බව ඔවුන්ට අවබෝධ විය. 

ඉන්දියාවේ ඕනෑම ප්‍රදේශයක පාරම්පරික සිටුවරුන් වන මහරජා හෝ ශාමින්දාර් වරුන්ගේ අති විශාල සුඛෝපභෝගී මන්දීර ඇත. විපක්ෂය ප්‍රාදේශීය මට්ටමින් රැස්වීම් පවත්වා ජනතාවට අපූරු ගණිත ක්‍රමවේදයක් ඉදිරිපත් කළේය. ඔවුන් ඩොලර් මිලියන 500ය ඉන්දියානු රුපියල්වලට හරවා එය එම ප්‍රදේශයේ සිටින පවුල් ගණනින් බෙදීය. එවිට පිළිතුර ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි  ගණනක් විය. විපක්ෂය කියා සිටියේ රජීව් ගාන්ධි මෙම දුෂණය නොකළේ නම් එම ප්‍රදේශයේ සෑම පවුලකටම ලැබෙන්න තිබූ මේ මුදලින් ඒ සැමටම මහරාජා මන්දිරයක් මිළදී ගත හැකිව තිබුණු බවයි. මෙය මිනිසුන්ගේ අභ්‍යන්තරයටම වදින්න විය. තමාට හිමිවීමට තිබු මහරාජා මන්දිරය රජීව් ගාන්ධි විසින් මංකොල්ල කා ඇති බව ඔවුන්ට දැනෙන්න විය. 

1989 මැතිවරණයේදී එතෙක් දැවැත්ත පර්වතයක් සේ තිබූ ඉන්දීය කොංග්‍රස් පක්ෂය පරාජයට පත්විය. එය ඉන්දියාවේ එක් යුගයක නිමාවක් සනිටුහන් කළේය. 

මැතිවරණයකදී මෝඩයන් ආමන්ත්‍රණය කිරීමේ වැදගත්කම වටහා නොගෙන එය ජයග්‍රහණය කිරීම අසීරුය, විශේෂයෙන්ම ලංකාව වැනි රටක. 

                 

සාගරක් මැද

රියෝ ටින්ටෝ (Rio Tinto) යනු ලෝකයේ ඇති විශාලතම සහ ධනවත්ම mining companies වලින් එකකි. එහි ගෝලීය ප්‍රතිරූපය එතරම් ධනාත්මක නැත. පතල් කර්මාන්තය වෙනුවෙන් ඔවුන් බොහෝ දේ විනාශ කර ඇත. ඒ අතර පුරාවස්තුන් සහ පාරිසරික දායාද මෙන්ම ඕස්ට්‍රේලියාවේ හා කැනඩාවේ ආදී වාසීන්ගේ සම්ප්‍රදායික භූමි භාග පරිහානියට පත්කිරීමද ඔවුන්ට එරෙහිව නැගෙන විරෝධයන්ය. 

මේ නිසාම මෑතක සිට ඔවුහු ලෝකයේ ඇති පිළිගත් සරසවි ගණනාවකටම විශාල පරිමාණයේ අරමුදල් පරිත්‍යාග කරමින් තම ප්‍රතිරූපය සකසා ගන්නට උත්සහ කරති. මෙවර ඔවුන් ඉතා විශාල අරමුදලක් සරසවි පහක් ඉදිරියේ තබා පතල් කර්මාන්තය මානුෂීකරණය කිරීමට තාක්ෂණිකව සහ සාමාජීයව කල හැකි කාර්යභාරයන් පිළිබඳව ව්‍යපෘති යෝජනා ඉදිරිපත් කරන ලෙස ආරාධනා කර තිබුණි. මේ අනුව ANU (Australia), ICL (UK), UBC (Canada), UCB (USA) සහ Wits (South Africa) යන සරසවි ව්‍යපෘති යෝජනා pitch කිරීම සඳහා එක්සත් රාජධානියේ Imperial College London හි Rio Tinto Centre for Future Materials ට රැස්විය. මම Wits සරසවිය නියෝජනය කරමින් එයට සහභාගී වුනෙමි. 

මේ එහිදී සාකච්චා වූ මාතෘකා අතරින් ලංකාවට වැදගත් වන කරුණු කිහිපයකි. 

මේ වන විට ලෝකය ඉතා වේගයෙන් හරිත බලශක්ති කරා ඇදී යයි. බහුතරයක් හරිත බලශක්ති ප්‍රභව (සූර්ය කෝෂ, සුළං බලශක්ති වැනි) ශක්තිය ජනනය කරන්නේ පරිසර ස්වභාවය අනුවය. මේ නිසා මෙම බලශක්ති ප්‍රභව තුලින් ශක්තිය ජනනය කිරීමේදී ශක්ති ගබඩාකරණය අනිවාර්ය වෙයි. 

එසේම ලෝකයේ ඇතිවෙමින් පවතින විශාලම අභියෝගයක් නම් විස්තාරණය වන ශක්ති ජාල (energy grids) සඳහා තඹ සහ ඇලුමිනියම් වැනි ලෝහ සැපයීමයි. මේ සඳහා සුදුසුම විසඳුමක් ලෙස isolated microgrids යෝජනා වෙයි. මෙම කාරණා දෙකටම බැටරි බලශක්ති ගබඩා පද්ධති (battery energy storage systems) අත්‍යවශ්‍ය අංගයක් වේ. 

මීට අමතරව මෝටර් බයිසිකලයේ සිට අභ්‍යවකාශ තරණය දක්වා ප්‍රවාහන මාධ්‍ය තව වසර කිහිපයකින් විදුලිබලය මත පමණක් පදනම් වනු ඇත. ඒ සමගම බැටරි කර්මාන්තය සඳහා එන ඉල්ලුම සිතා ගැනීමටවත් නොහැකි පරිමාවකි. 

මේ අනුව අද බැටරි ගබඩා පද්ධති හඳුන්වන්නේ ලෝකයේ බලශක්ති අනාගතය (world energy future) ලෙසටය.

අනාගත බැටරි තාක්ෂණය මුළුමනින්ම බැර ලෝහ මත ගොඩනැගෙනු ඇතැයි බොහෝ දෙනා මත පළකරති. මේ අනුව අප්‍රිකා මහාද්වීපයේ පහල කොටසේ (Southern African region) ඇති විශාල බැර ලෝහ නිධි වෙත ලෝකයේ අවධානය යොමු වී ඇත. Rio Tinto ආයතනයට ආරාධනා කල සරසවි පහ දෙස බලන විට ඔබට යම් නොපෑහෙන ගතියක් දැකිය හැක. ලෝකයේ ඉහලම ඇති සරසවි හතරක් සමග අංකනය දෙසිය ගණනක වූ අපේ සරසවිය කරන්නේ කුමක්දැයි ඔබට සිතෙනු ඇත. නමුත් අප්‍රිකා මහාද්වීපයේ ඇති භූවිද්‍යාව පිලිබඳ පැරණිම සහ විශාලතම පර්යේෂණ ආයතනය විට්ස් සරසවියයි. එසේම දකුණු අප්‍රිකානු කලාපයේ ඇති ලෝකයේ ධනවත්ම ලෝහ නිධි අයත් කොම්පැණි තාක්ෂණික සහය ලබා ගන්නේ අපේ සරසවියෙන්ය. 

දැන් අපි ලංකාව දෙසට හැරෙමු. ලෝකයේ ගොඩබිම් ප්‍රදේශ වල ඇති ඛනිජ සම්පත් මෙන් දස ගුණයකට වැඩි ප්‍රමාණයක් සාගර පතුලේ ඇති බව සාමාන්‍ය විශ්වාසයයි. බැර ලෝහ සම්බන්ධයෙන්ද මෙය සත්‍යවේ. 

සාගර පතුලෙන් අභ්‍යන්තරයේ ඇති ලෝහ පිළිබඳව අදහසක් ලබා ගැනීම සඳහා ක්‍රම වේද රාශියක් ඇත. මින් seismic surveys, electromagnetic surveys, side-scan sonar, multibeam echosounder ආදී ක්‍රමවේදයන් සඳහා මුහුදේ යාත්‍රාකරන නැවක සිට හෝ චන්ද්‍රිකා / ලයිඩර් තාක්ෂණය ඔස්සේ කටයුතු කල හැක. 

එහෙත් sediment and water column sampling, Autonomous Underwater Vehicles (AUVs) and Remotely Operated Vehicles (ROVs) වැනි තාක්ෂණයන් උපයෝගී කරගැනීමට දීර්ඝ කාලයක් යම් මුහුදු සීමාවක රැඳී සිටිය යුතුය. මෙම දෙවනුව සඳහන් කල ක්‍රමවේදයන් වඩා නිවැරදි ප්‍රමාණික දත්ත ලබා දෙයි. මේ නිසා මෙවැනි ලෝහ නිධි ගොඩ ගැනීමට ආයෝජනයන් කිරීමට පෙර දෙවැනි ක්‍රමවේදයන් ක්‍රියාවේ යෙදවීම අත්‍යවශ්‍ය වෙයි. මේ සඳහා සාගර සීමාව අයිති රටෙන් අවසර ගැනීම අනිවාර්ය වෙයි. 

මට හැඟෙන ආකාරයට මේ වන විටත් චීනය, ඉන්දියාව, ඇමරිකාව සහ විශාල පරිමාණයේ පෞද්ගලික කොම්පැණි කිහිපයක් පළමුව සඳහන් කල ක්‍රමවේදයන් ඔස්සේ යම් පමණක ගවේෂණ ලංකාවට අයත් සාගර කලාපයේ සිදුකර යම් ගුණාත්මක තක්සේරුවක් ලබා ගෙන ඇත. එහි ප්‍රතිඵල ඔවුන්ගේ ඉලක්ක සඳහා ඉතා ධනාත්මක බවද මට හැඟී යයි. එහෙත් ප්‍රමාණික දත්ත ලබා ගැනීමට නම් ලංකා මුහුදු කලාපයේ දීර්ඝ කාලයක් රැඳී සිට ගවේෂණ සිදුකිරීම අනිවාර්ය වෙයි. මේ ගැන ඉව වැටී දෝ (නැත්නම් එක් කෙනෙක් තරහා කරගැනීමට නොහැකි නිසාදේ) ලංකා රජය පසුගිය කාලයේ චීනය, ඇමරිකාව ඇතුළු රටවල් කිහිපයකින්ම මෙම කලාපයේ සාගර ගවේෂණයට ඉල්ලා ඇති අවසරයන් ලබා දුන්නේ නැත.

එලිසබෙත් එන්නේ මේ අල්ල පනල්ලේය. 

               

ඔබේ නායකත්ව හැකියාව කොතැනද?

පහත දැක්වෙන්නේ අතිශයින්ම සංකීර්ණ වූ සමාජ තත්වයකි. එය මානව අතීත කතාවේ කාල-අවකාශ ලක්ෂ ගණනාවකදී මතු වුවකි. මෙහිදී සුදුසු නායකත්වයක් ලැබීමට තරම් භාග්‍යමත් වූ මානව සමූහ තම පැවැත්ම තහවුරු කරගත්හ. එසේ නොවූ අභාග්‍යවන්තයෝ ඉතා අවාසනාවන්ත විනාශයකට ගොදුරු වුහ. දැන් ඔබේ වාරය පැමිණ ඇත. 

-----------------------------------------

උපකල්පනය කරන්න ඔබ මීට සහශ්‍රයකට හෝ දෙකකට පෙර ඉතා නිසරු භූමි භාගයක ජිවත්වන දුර්වල ගෝත්‍රික සමාජයක ඉපිද හැදී වැඩෙනවා. නිරන්තරයෙන් යුද කටයුතු වල යෙදෙන්න වීම නිසා මෙම ගෝත්‍රික ප්‍රජාව තුල පිරිමි ගහනය මෙන්ම සමස්ථ ජනගහනයද වේගයෙන් අඩුවෙමින් පවතිනවා. අවට භූමිභාග වල සිටින ශක්තිමත් මිනිස් සමුහයන්ගෙන් ඔවුන් නිතරම බැට කනවා. පිටතින් පැමිණෙන පීඩනය නිසාම ඔවුන් සුරාවට සහ සූදුවට ඇබ්බැහිව තිබෙනවා. කාන්තාවන් දිවි රැකගැනුමට ගණිකා වෘත්තියට නැඹුරු වෙනවා. විනය අතින්ද පිරිහුණු මෙම සමාජය ක්‍රමයෙන් අභාවයට පත්වෙනවා. මේ අවස්ථාවේදී තාරුණ්‍යට පා තබන ඔබට මෙම සමාජය නගා සිටුවා ඉදිරියට ගෙන යාම සඳහා නායකත්වය ලැබෙනවා.

ඔබ ගන්නා පියවර සඳහන් කල හැකිද?

ලේබල් නැති ජීවිතයකට අභිධර්මය

 

මනුෂ්‍යයා සහජයෙන්ම සමුහගත වී සුරක්ෂිත වීමට ප්‍රිය කරයි. සත්ව ලෝකයේ මෙලෙස සමුහගතව ආරක්‍ෂිත වීමට ප්‍රියකරන සතුන් ඇත. බොහෝ ශාක භක්ෂිත සතුන් සාමුහිකව දිවි ගෙවයි. ඒ තනි තනිව විසීමෙන් තවත් සතෙකුගේ ගොදුරක් වීමට ඇති ඉඩකඩ වැඩි බැවිනි. සිංහයන්, කැලෑ බල්ලන්, හයිනාවන් සමූහ වාසි මාංශ භාක්ෂිකයන්ය. ඔවුන් සමුහ ගතවන්නේ ඒ එමගින් ගොදුරු සොයාගැනීමේ සාර්ථකභාවය විශාල වශයෙන් වැඩිවෙන නිසාය. තනි තනිව ගත් කල සිංහයා වුවද දුර්වලය. අනෙක් අතට බළල් පවුලේ වෙනත් බොහෝ සාමාජිකයන් තනිව වාසය කිරීමට ප්‍රියකරයි. ඒ ඔවුන්ට තමාගේ හැකියාව පිළිබඳව ඇති දැඩි ආත්ම විශ්වාසය නිසාය. ව්‍යාග්‍රයා මීට හොඳම උදාහරණයයි. 

මේ අනුව තනිව කටයුතු කිරීමට තරම් ආත්ම ශක්තියක් නැති මිනිස්සු කුමක් හෝ කුලකයකට ඇතුළත්වීමට උත්සුක වෙති. සමහරු කුලක රාශියක සාමාජිකයෝ වෙති. පාසල, ඉපදුන රට සහ නගරය, ආගම, ජාතිය, කුලය, දේශපාලන පක්ෂය ආදී වශයෙන්ද, කුලඟන සමිතිය, පන්සලේ දායක සභාව, සිංහ සමාජය ආදී වශයෙන්ද ඔවුන් කුලක ගතවෙයි. මේ බොහෝ කුලකවල මුඛ්‍ය අරමුණ පිළිබඳව එහි සාමාජිකයන් බහුතරයකට කිසිඳු හැඟීමක් නැත. ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතාවය කුලකයට ලේබල් ගත වී  සුරක්ෂිතභාවයක් ලැබීමයි. 

පසුගිය සතියේ මම මේ පිළිබඳව කල සමාජ පර්යේෂණයේදී මේ කාරණය ඉතා හොඳින් පෙන්වා දුන්නෙමි.  මහාචාර්ය නලීන් ද සිල්වාගේ නම වටා එක් රැස් වී තමා යම් කුලකයකට අයත් බවට උදම් අනමින් සිටි පිරිස එම වේදිකාව බිඳ වැටීමේ ප්‍රවණතාවය දුටු සැණින් ඉතා තදින් කිපී හතර අතේ පහර දෙන්න විය. ඊට දින කිහිපයකට පසු මහාචාර්ය නලීන් ද සිල්වා ඉදිරිපත් කල අදහසක්ම ඔහු කියා සිටියාට වඩා තරමක් වෙනස් ස්වරුපයෙන් ඉදිරිපත් කලෙමි. නමුත් එයට මේ පිරිසෙන් කිසිඳු ප්‍රතිචාරයක් නැත. අඩුම ගණනේ "තමුසේ නලීන් සර්ගේ අදහස් කොපි කරනවා" කියන්නවත් කෙනෙක් නැත. ඒ ඔවුන්ට කවමදාකවත් නලීන් සර් කියූ දේ තේරුම් ගත නොහැකි වූ නිසා යැයි මම සිතමි. එසේ තේරුම් ගැනීමට ඔවුන්ට අවශ්‍යතාවයක්ද නැත. ඔවුන්ගේ එකම අවශ්‍යතාවය ලේබලයක් පමණි. ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන අරමුණ මේ ලේබලය රැක ගැනීමයි. 

අභිධර්මය කියවාගෙන යද්දී මට අවබෝධ වූ (තේරුම් ගියා පමණක් නොව) මූලික කාරණය නම් සැනසුම්සහගත ජිවිතයක් ගත කිරීමට ඇති ප්‍රධාන බාධකය තමන් විසින්ම තමා වෙත අලවාගෙන තිබෙන ලේබල් බවයි. සමහර විට වෙනත් අය අප මත අලවන ලේබල්ද අපි ඉතා ආදරයෙන් වැළඳ ගනිමු. ලේබලය අප කෙතරම් පීඩාවට පත් කරනවා දැයි, නලීන් සර් පිළිබඳව මා ලියන ලද ලිපිය ආශ්‍රිතව පුද්ගලයන් දැක්වූ ප්‍රතිචාරවලින් පිළිබිඹු වේ. බොහෝ දෙනෙකුට දින ගණනක් තමන්ගේ සිතේ සැනසුම, සතුට සහමුලින්ම නැති වී ගොස් ගිනි ගොඩක දැවෙන අයුරු ඔවුන්ගේ ප්‍රතිචාරයන්ගෙන් පෙන්නුම් කරණ ලදී. 

අභිධර්මයේ මූලික හරය අපගේ පංචෙන්ද්‍රිය තුලින් සංවේදනය කර අප තනා ගන්නා නාමරූප ඇතිවී නැතිවී යන විද්‍යුත් සංඥා පමණක් බවයි. මේ අනුව අපි උපාදානය කරගන්නේ මේ අනිත්‍ය විද්‍යුත් සපංදනයි. මෙය අවබෝධ කරගන්නා විට ක්‍රමයෙන් අප අප මතම අලවාගෙන සිටින ලේබල් ගැලවෙන්න ගනී. ඕනෑම දෙයක් දෙස තුන්වෙනි පාර්ශව නෙතකින් බලා විග්‍රහ කිරීමේ හැකියාව මතුවෙයි. තව කෙනෙක් ලේබල්වලට රිදෙන්න ගැහුවා කියා තමන්ට වේදනාවක් නොදැනෙන්න පටන් ගනී. මන්ද ඒවා තමා විසින් අලවාගෙන නැති බැවිනි. මෙය ඉතා අහ්ලාදජනක (blissful) මානසික domain එකක් පමණක් නොව ඉතා විනෝදජනක අත්දැකීමකි. යම් අවස්ථාවකදී ඔබට කෙනෙක් ප්‍රශංස කරන විටද අපහාස කරන විටද එක සේ විනෝදාත්මක ආශ්වාදයක් ලැබේ නම් ඔබ ලේබල් ගලවමින් සිටින බව දැනගන්න.   

           

නොපවතිනා පැවැත්ම හෙවත් පට්ටපල් බොරුව

බටහිර චින්තනයේ  පදනම වන්නේ ද්විකෝටික තර්කන රටාවයි. එය කෙටියෙන් ඉදිරිපත් කල හොත් "යමක් පවතින්නේය යන්න සත්‍ය නම් එය නොපවතින්නේය යන්න අසත්‍යයකි. යමක් නොපවත්තින්නේය යන්න සත්‍ය නම් එය පවතීයයි යන්න අසත්‍යයකි".  මට මේ බටහිර චින්තනය යන වදන මෙම සාකච්චාවට කෙතරම් ඔබින්නේදැයි සැක සහිතය. එබැවින් මම එයට ලෝකයේ බහුතරයක් පිළිගත් සම්මත චින්තනය (කෙටියෙන් සම්මත චින්තනය) යයි කියමු. 

ඉහත තර්කන පදනම ස්ථාපිත වන්නේ පවතින්න වූ යථාර්තයක් තුලය. එනම් අපගෙන් ස්වායත්ත වූ නිරපේක්ෂ විශ්වයක් පවතීය යන උපකල්පනය මතය. දැනට ලෝකයේ සම්මත චින්තන තුල නිරපේක්ෂව පවතින්නා වූ විශ්වයක් යන්න උපකල්පනයක් නොව පිළිගත් සාධකයකි (accepted fact). මේ නිසා මෙම චින්තනයට අනුගත වූ විට ද්විකෝටික තර්කනයෙන් ඔබ්බට වූ logic එකක් පිළිබඳව සිතීම පවා අභව්‍ය කරුණක් බවට පත්වෙයි. 

බුදු දහම සහ අද්වෛත වේදාන්ත ලෙස අප අද හැඳින්වීමට ලක් කරන භාරතීය සංකල්ප දෙකෙහිම විශ්වය යනු මායාවක් (නොපතින පැවැත්මක්) ලෙස අර්ථ දැක්වේ. වේදාන්තය තුල එක් නිරපේක්ෂ සත්‍යයක් ඇති බව පිළිගැනේ "ජගත් මිත්‍යා, බ්‍රහ්ම සත්‍යා" යන වාක්‍යයෙහි මේ සංකල්පය ගැබ් වේ. එනම් විශ්වයේ එකම "පවතිනා පැවැත්ම" බ්‍රහ්මන් යන මාන, ලිංග, හැඩ, වර්ණ ආදී වූ කිසිඳු ගුණයකින් තොර, අර්ථ දැක්විය නොහැකි භූතාර්ථයකි. ඉන් බාහිර වූ සියල්ල  මායාවකි. අභිධර්මයට අනුව එබඳු කිසිඳු නිරපේක්ෂ යථාර්තයක් නැත (මා තේරුම් ගත් පරිදි). සියල්ල මායාවන්ය. මෙය අවබෝධ කරගැනීම  (තේරුම් ගැනීම නොවේ) තුලින් ඔබට නිවීම (නිර්වාණය) අත්පත් කරගත හැක. 

යුක්ලීඩියානු ජ්‍යාමිතිය සහ නිව්ටෝනියන් යාන්ත්‍රණය තුල ද්විකෝටික තර්කනය අභියෝගයකින් තොරව පැවතුනේය. මේ සන්දර්භය තුල සම්මත චින්තනයට පාදක වූ යුදෙව්-ක්‍රිස්තියානි චින්තනයේ මූලික පිළිගැනීමක් වන ශුද්ධ වූ ත්‍රිත්වය (holly trinity) යන සංකල්පයේ පසුබිමද ඔවුන් අමතක කර ඇත. එනම් එම සංකල්පයේ පාදම ත්‍රිකෝටික තර්කනය බවයි. එනම් "යමක් යම් ආකාරයකින් පැවතීම සත්‍ය නම් එය එම අවස්ථාවේම වෙනත් ආකාරයකින්ද පැවතීම සත්‍ය බවයි". 

ඉතා කුඩා සහ/හෝ ඉතා වේගයෙන් ගමන් කරන අංශු අභිමුවේ අප දකින නිරීක්ෂණ ද්විකෝටික තර්කනයෙන් විස්තර කිරීම උගහටය. මෙහිදී භාවිතා කරන අංශු යන යෙදුමද සම්මත චින්තනයේ ආකෘතියකි. අද අප දන්නා විද්‍යාව තුල එවන් අංශු නැත. ඇත්තේ තරංගාකාර මායාවන්ය (string theorey). 

සම්මත චින්තනයේ ගැලී සිටින්නා ද්විකෝටික තර්කනය තුල මේ නිරීක්ෂණ පැහැදිලි කිරීමට නොයෙකුත් විකාරරූපී ආකෘති නිර්මාණය කරමින් ඒවා නිශේධ කරමින්, නව ආකෘති තනමින්, ඉතා වෙහෙසකර ගමනක් යයි. 

මෑතකදී කරලියට නැගුනු (එහෙත් මීට දශක ගණනාවකට පෙර සංකල්පීයව හෝ නිරීක්ෂණාත්මකව ග්‍රහණය කල) හිග්ස් බෝසෝනය, quantum entanglement වැනි සංකල්ප පවා අප පැහැදිලි කිරීමට උත්සහ ගන්නේ ද්විකෝටික තර්කනය තුලයි. අපට නිතරම "විශ්මිත ප්‍රතිඵල" ලැබෙන්නේ මේ නිසාය. රෝලර් ස්කේටින් කරන වේදිකාවක අයිස් ස්කේටින් කල නොහැකි බව අප තේරුම් ගත යුතුය. 

නොපවතිනා පැවැත්මක ත්‍රිකෝටික හෝ ද්විකෝටික තර්කන නොයෙදෙන්න හේතුවක් නැත. නොපවතින අවකාශයක එකවර සියලුම දේ පැවතීමටත් සියලුම දේ නොපැවතීමටත් ඉඩ ඇත. එය මායාවක ස්වභාවයයි. මායාවක් වන අපට මේ මායාව තේරුම් ගැනීමට නොහැකිවී ඇත්තේ අප "මම" යයි සලකන භූතාර්ථයක් අර්ථදක්වාගෙන සිටින බැවිනි. "මම" යථාර්තයක් යයි මම පිළිගත් විට මා වටා මායාවක් නොවේ යයි "මට" සිතෙන මායාවක් හටගනී. මේ මායාව තුල මට ද්විකෝටිකයෙන් ඔබ්බට තර්කනයක් නැත. ඒ "මම" සැබෑවකැයි මම සිතන නිසාය.  

සම්මත චින්තනය තුල අප ඇලී සිටින පාදම (ද්විකෝටික තර්කනය) වෙනස් කිරීම වෙනුවට එම පාදම මත සිට අප ආකෘති වෙනස් කිරීමට කෙතරම් උත්සහ ගත්තත් ඉන් ඵලක් නොවේ. තර්කන පාදම වෙනස් කල සැනෙකින් (චතුස්කෝටිකය පිළිගත් විට) දැනට පවතින සහ අනාගතයේ හමුවන නිරීක්ෂණ කිසිවක් ගැටළු නොවනු ඇත. එහෙත් මේ අවබෝධය කරා ගමන් කිරීම සම්මත චින්තකයෙකුට අතිශයින් දුෂ්කරය. ඔහුට සියල්ල අමතක කර ළදරුවෙකු සේ සිතීමට සිදුවනු ඇත. 

නලීන් සර් 80-90 දශක වලදී අසම්පුර්ණ ග'ඩල් ප්‍රමේය පිළිබඳව සංවාදයක් ගොඩ නගමින් මේ පිළිබඳව සාකච්චාවක් ගොඩ නැගීමට උත්සහ දැරීය. එහෙත් ඔහුගේ කවය තුල මෙතරම් ගැඹුරකට යාමට සමත් කිසිවෙකු සිටියේ නැතැයි මම සිතමි. මේ නිසාම මෙම සංවාදය අතරමග බිඳ වැටුණි.