මෑතකදී මා ආරාධිත අමුත්තෙකු ලෙස සහභාගී වූ ආසියාන් කලාපයේ රටවල් සංවිධානය කල රාජ්ය තාන්ත්රික සමරු උත්සවයකදී මට හොන්ඩියුරාස් රාජ්යයේ සිට පැමිණ සිටි ඉහල පෙලේ රාජ්ය තාන්ත්රිකයෙක් හමුවිය. උත්සවයේ සිටි බොහෝ රාජ්ය තාන්ත්රිකයන් එකිනෙකා හොඳින් හඳුනන අය වුවත් ප්රථම වරට දකුණු අප්රිකාවට පැමිණ සිටි එතුමා මෙන්ම අධ්යාපන ක්ෂේත්රයේ නියුතු මාද එතැනට ආගන්තුකයන් විය. මේ නිසා අප දෙදෙනා බොහෝ කුළුපඟ විය.
මම ඔහුගෙන් 2024 සිට වසර 45ක සිර දඬුවමක් විඳින හොන්ඩියුරාස්හි කලින් ජනාධිපතිවරයා, ජුවන් ඕලැන්ඩෝ හර්නැන්ඩස් පිළිබඳව විමසුවෙමි. ඍණාත්මක කරුණක් වුවත් මා ඔහුගේ රට පිළිබඳව දැනගෙන සිටීම ගැන සතුටට පත්වූ ඔහු බොහෝ සෙයින් දොඩමළු විය.
"ජුවන් ඕලැන්ඩෝ ගැන අපේ රටවැසියන් ඉතා ආදරෙන් සහ කැමැත්තෙන් සිටියේ. නමුත් දිනෙන් දින රට මහා ආගාධයකට ඇද වැටෙන බව තේරෙන විට ජනතාව පමා වැඩියි. වසර 2018 පමණ වන විට ඔහු සුවිසල් මත්ද්රව්ය මාෆියාවක නිල නොලත් God Father බව රටේ මිනිස්සුන්ට රහසක් වුනේ නැහැ. එහෙත් ඔහුගේ වටේ සිටි මැති ඇමතිවරුන් මෙන්ම රජයේ නිලධාරීන් සහ ව්යාපාරිකයන් දහස් ගණනක් මේ මත්ද්රවය මාෆියාවෙන් කෝටිපතියන් බවට පත් වුණා. මේ නිසා ඔවුන් ජුවන් ඕලැන්ඩෝගේ ආණ්ඩුව රැකගත්තා. වසර 2010 පමණ වන විට හෙරොයින්, ගංජා, හෂිස්, LSD, මෙත් (ICE) ආදිය ගැන දැන සිටියේ Tegus නගරයේ මුඩුක්කු වැසියන් පමණයි. නමුත් 2022 වන විට රටේ සෑම පාසලකම ළමුන් අතර පවා මේවා එදිනෙදා භාවිතයට පත්වුණා".
"ජුවන් ඕලැන්ඩෝට වැරදුණේ ඔහු කෝවිඩ් සමයේ කන්ටේනර් පිටින් මේ මත්ද්රවය එක්සත් ජනපදයට අපනයනය කරන්න ගත් විටයි. එතෙක් ජුවන් ඕලැන්ඩෝගේ වැරදි පිළිබඳව මුනිවත රැකි ඇමරිකන් රජය ඔහුගේ මත්ද්රවය ජාවාරම ඇමරිකාවට විශාල හිසරදයක් වන බව දැනගත් වහාම හොන්ඩියුරාස් විපක්ෂයට (එය වාමාංශික පක්ෂයකි) විශාල වශයෙන් ආධාර කරන්න පටන් ගත්තා. 2021 නොවැම්බරයේදී සියෝමාර කැස්ත්රෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ලිබ්රේ පක්ෂය ජයගත්තා. ඇමරිකාවේ සහාය නැත්නම් අපට කවදාවත්ම ජුවන් ඕලැන්ඩෝගේ ජුන්ටාව එලවන්න ලැබෙන්නේ නැහැ".
"අළුත් ආණ්ඩුව ඇමරිකන් සහය ඇතිව මත්ද්රවය ජාවාරමේ පුරුක් එකින් එක හෙළිකරගනිද්දී ජුවන් ඕලැන්ඩෝ සහ ඔහුගේ සහචරයන් කරපු විගඩන්වලට මට අදත් හිනා යනවා. ඔවුන් පිස්සුවෙන් මෙන් මිනිස්සුන්ව අවුස්සමින් රට වටේ රැස්වීම් තියන්න පටන්ගත්තා. කිසිම පදනමක් හෝ තර්කානුකූල බවක් නැති ප්රලාප කියමින් විලාප දුන්නා. රට ඇමරිකාවට පවා දෙනවා කියා බෙරිහන් දුන්නා. ජුවන් ඕලැන්ඩෝගේ මත්ද්රව්ය මාෆියාවෙන් යැපුණ මාධ්යවේදීන්, වෘත්තිකයන් සහ එයට ඍජුවම සහභාගී නොවූ ව්යාපාරිකයන් ඔහුගේ සහ එම මාෆියාවේ අවසානය පිළිබඳව ඉව වැටී ඔහුගෙන් ඈත් වුණා".
"දැන් ඒ සියල්ල අතීතයට එක්වී ඇත".
බොහොම හොඳ මාතෘකාවක් චන්දිම, අපරාදේ ලස්සන රටක් ලංකාවට සමාන මට්ටමේ ඒක පුද්ගල ආදායමක් තියෙන. ඇත්තටම මගේ සිතට තවමත් මැවී පෙනෙන්නේ 2019 වසරේ මා ඕන්දූරාස්හි ගත කළ ඒ සුන්දර දින කිහිපයයි. මුළු රටම පුරා පැතිරී තිබුණේ අසීමිත නිදහසක හැඟීමකි. හ්වාන් ඕර්ලාන්දෝ අර්නාන්දේස්ගේ (Juan Orlando Hernández) පාලනය යටතේ රට ආර්ථික වශයෙන් ශක්තිමත් වී වේගවත් සංවර්ධනයක් කරා ගමන් කරමින් තිබුණි. එය එකල පැවති බාහිර ගැති පාලනයක් ලෙස බොහෝ දෙනා හැඳින්වුවද, රටේ ජනතාවට එය ජීවිතයේ සැබෑ සතුට සහ ස්ථාවරත්වය ගෙන දුන් කාලයක් විය.
ReplyDeleteමගේ සංචාරය ආරම්භ වූයේ කොපාන් රූයිනාස් (Copán Ruinas) නගරයෙනි. එහි මායා ශිෂ්ටාචාරයේ නටබුන් අතරින් ඇවිද යන විට, කාලය පසුපසට ගියාක් මෙන් මට හැඟුණි. පැරණි ගල් නිර්මාණ, පිරමීඩ සහ කැටයම් තුළින් මායා ශිෂ්ටාචාරයේ ශ්රේෂ්ඨත්වය මනාව පිළිබිඹු විය. එය ඉතිහාසය, කලාව සහ ස්වභාවික සුන්දරත්වය එක් තැනකට කැටි වූ අද්විතීය අත්දැකීමක් විය.
ඉන්පසු මා ගමන් කළේ රෝවාතාං (Roatán) දූපත වෙතයි. නිල්වන් සාගරය සහ සුදෝසුදු වැලි තීරය මගේ නෙත් සිත් වශී කළේය. ලෝකයේ දෙවැනි විශාලතම කොරල් පරය වන මෙසෝඅමෙරිකානු කොරල් පරය (Mesoamerican Barrier Reef) අසල ස්නෝර්කලින් සහ ස්කූබා ඩයිවින් අත්දැකීම කිසිදා අමතක නොවේ. වර්ණවත් මසුන්, කොරල් සහ මුහුදු කැස්බෑවන් අතරින් පිහිනන විට මා වෙනත් ලෝකයකට පැමිණියාක් මෙන් විය.
තවද, ලාගෝ ද යෝයෝවා (Lago de Yojoa) නම් වූ විශාලතම ස්වභාවික විල අසලදී මා සොබාදහමේ සැබෑ සුන්දරත්වය අත් වින්දෙමි. වටපිටාව පුරා පැතිරී තිබූ කඳු, තේජාන්විත දිය ඇලි, සහ සුවිශේෂී පක්ෂි විශේෂ මාගේ සංචාරයට තවත් අලංකාරයක් එක් කළේය.
ඕන්දූරාස්හි දේශපාලන රෙජීමය මාරු වීම ගැනත් කෙටියෙන් කිව්වොත් 2009 වසරට පෙර, ඕන්දූරාස්හි පැවතියේ ඇමරිකානු විරෝධී, වමේ දේශපාලනයට නැඹුරු පාලනයකි. එවකට සිටි ජනාධිපති මනුවෙල් සෙලායා (Manuel Zelaya), ඌගෝ ෂාවේස්ගේ (Hugo Chávez) අදහස්වලට සමීපව කටයුතු කළ නිසා බොහෝ දෙනාගේ විවේචනයට ලක් විය. එහෙත් 2009 දී සිදු වූ රෙජීමය මාරු කිරීම, බොහෝ දෙනාට අනුව ඇමරිකානු අනුග්රහය ලත් කුමන්ත්රණයක ප්රතිඵලයකි. ඒ ඔස්සේ බලයට පැමිණියේ ඇමරිකාවට හිතවත් වූ රූකඩ ආණ්ඩුවක් වන අතර, එය රටේ දියුණුවට අඩිතාලම දැමූ බව පැහැදිලිය.
හ්වාන් ඕර්ලාන්දෝ අර්නාන්දේස්ගේ පාලන කාලය (2014-2021) යටතේ ඕන්දූරාස් ආර්ථික වශයෙන් සවිමත් විය. මත්ද්රව්ය ජාවාරමට කුප්රකට දකුණු ඇමරිකානු කලාපයේ පිහිටි රටක් වුවත්, ඔහුගේ පාලනය යටතේ ජාවාරම්කරුවන් මැඩලීමට සහ රටේ ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීමට සැලකිය යුතු පියවර ගෙන තිබුණි. එවකට, චීන ආයෝජන සහ BRI ව්යාපෘති සඳහා ද ඕන්දූරාස් විවෘතව තිබුණි.
එහෙත් 2022 වසරේදී, ජෝ බයිඩන් පාලනය යටතේ, එක්සත් ජනපදයේ මැදිහත්වීම මත යළිත් වරක් චීන හිතවාදීන්ට මරු කඳවමමින් රෙජීමය මාරු විය. ඊට සමගාමීව ශ්රී ලංකාවේ ද එවැනිම සිදුවීමක් වූ බව ඔබ විසින් පෙන්වා දෙන ලදී. ඕන්දූරාස්හි බලයට පැමිණියේ නව වාමාංශික, කැස්ත්රෝ (Castro) රෙජීමයයි. බලයට ඒමට පෙර ඇමරිකාව විසින් ඔවුන්ට සහාය දුන්නද, අද වන විට රට බිඳ වැටෙමින් පවතියි. වේගවත් සංවර්ධනය වෙනුවට, යළිත් වරක් රට දේශපාලන අස්ථාවරත්වය සහ දැවැන් ආර්ථික සමාජ බරපතල අර්බුදයකට මුහුණ දී ඇත.
ලංකාවේ නව NPP රෙජීමය ද එක්සත් ජනපදයේ මැදිහත්වීම මත බලයට පැමිණියද, ඔවුන් දැන් චීනය දෙසට නැඹුරු වෙමින් සිටින බව බොහෝදෙනාගේ නිරීක්ෂණයයි. එයින් පෙනී යන්නේ, ගෝලීය බල අරගලයේදී රටවල් තම පැවැත්ම වෙනුවෙන් වෙනස් වන භූ දේශපාලන තත්ත්වයන්ට අනුගත වන ආකාරයයි. ඕන්දූරාස්හි අත්දැකීමෙන් පෙනී යන්නේ, යම් රෙජීමයක් බලයට ගෙන ඒමට පිටුපසින් සිටින බලවේග පවා අවසානයේ දී තම අරමුණු වෙනස් කරගත හැකි බවයි.
ඕන්දූරාස්හි මගේ සංචාරය සැබැවින්ම සුන්දර විය. එහෙත්, මගේ ආපසු පැමිණීමෙන් පසු සිදු වූ දේශපාලන පෙරළි, එම සුන්දර මතකයන්ට කටුක යථාර්ථයක් එක් කළේය. සමහර විට, ඉතිහාසය යනු සුන්දරත්වයට වඩා සංකීර්ණ සහ කටුක කතාවක් විය හැකියි.
මගේ 2019 ඕන්දූරාස් සංචාරයේ මතකයන් තවමත් මගේ සිතේ නැවුම්ය. නමුත් ඒ සුන්දරත්වය අද වන විට බිඳී ගොස් ඇත්තේ, ලෝකයේ බලවතුන්ගේ සෙවණැලිවලින් වැසී ගිය දේශපාලන කුමන්ත්රණ සහ බල පෙරළි නිසා බව මට සිතෙයි.
ReplyDeleteහ්වාන් ඕර්ලාන්දෝ අර්නාන්දේස්ගේ පාලනය යටතේ ඕන්දූරාස් දකින ලද වේගවත් සංවර්ධනය අද වන විට අතීතයට එක්වී ඇත. එය බොහෝ දෙනා ඇමරිකානු ගැති පාලනයක් ලෙස හැඳින්වුවද, රටේ ආර්ථිකය ස්ථාවරව තිබූ ඒ කාලය, සමනලයෙකුගේ ජීවිතය මෙන් කෙටිකාලීන විය. 2022 දී, ජෝ බයිඩන් පාලනය විසින් අර්නාන්දෝව එක්සත් ජනපදයේ මත්ද්රව්ය චෝදනාවලට හිරගත කරමින්, එහි බලයට ගෙන ආ වත්මන් වාමාංශික, හිටපු වාමාංශික පාලකයාගේ බිරිඳගේ දූෂිත කැස්ත්රෝ රෙජීමය, රට යළිත් වරක් ආර්ථික අර්බුදයකට ඇද දමා ඇත. රට පුරාම පාතාල අපරාධ සහ මිනිමැරුම්වලින් සමස්ත දකුණු ඇමරිකාවේම අමු සොහොන බවට දැන් ඕන්දූරාස් රට පත්වී ඇත.
බලයට පැමිණි දා සිටම එක්සත් ජනපද රූකඩයක් ලෙස සිටියත් රට විනාශයට පත්වී, තම දේශපාලන වන්දිභට්ටයන්ට තනතුරු දෙමින් රටේ රාජ්ය පාලන ආයතන දුර්වල කර දැමූ අතර, ජනතාව ලක්ෂ ගණනින් රට හැර යති. දැන් දැන් ඔවුන් නැවතත් පෙර පැවති චීන ආයෝජන සහ බ්රික්ස් (BRICS) ව්යාපෘති ගැන කතා කළත්, රටේ ජනතාවගේ ජීවන තත්ත්වය දිනෙන් දින පහළ වැටෙමින් තිබේ.
මේ කතාවේ අඳුරු දර්පණයක් ශ්රී ලංකාව දෙසට හැරී ඇති බව මට හැඟේ. 2022 ජනතා අරගලයෙන් පසු, රටේ දේශපාලනය පෙරළා දැමීමට එක්සත් ජනපදය දරන ලද උත්සාහය, ඕන්දූරාස් හි සිදු වූ රෙජීමය මාරු කිරීම හා සමාන විය. එවකට බලයේ සිටි දූෂිත රාජපක්ෂ පවුල සහ ඔවුන්ගේ චීන හිතකාමී ප්රතිපත්ති, එක්සත් ජනපදයේ අප්රසාදයට ලක් විය. ඒ අනුව, නව රෙජීමයක් බලයට ගෙන ඒමට ඔවුන් කටයුතු කළ බව හැමෝම දන්නවා.
එහෙත්, නව රෙජීමය වූ NPP ආණ්ඩුව දැන් කෙමෙන් කෙමෙන් IMF වැඩසටහන අතහැර දමමින් චීනය දෙසට සමීප වෙමින් සිටින බව පෙනේ. එය හුදෙක් දේශපාලන සෙල්ලමක් පමණක් නොවේ. චීනය හිටපු රාජපක්ෂ පවුල වෙනුවට වත්මන් NPP රෙජීමය සමඟ සමීප සබඳතා ගොඩනගා ගැනීමට උනන්දු වන බව පෙනේ. මේ වන විට, චීන හිතවාදී ඉන්දුනීසියානු රෙජීමයේ බුද්ධි අංශවල සහාය ඇතිව, ඉන්දුනීසියාවේ සැඟවී සිටි ශ්රී ලාංකික පාතාල කල්ලි සාමාජිකයන් අල්ලා ගැනීමට වත්මන් රජය සමත් වී ඇත. මෙය චීනයේ ආධිපත්යය විහිදුවන ආකාරය පිළිබඳ පැහැදිලි උදාහරණයකි.
එමෙන්ම, වත්මන් රෙජීමය රනිල් වික්රමසිංහ සහ රාජපක්ෂ පවුලට එරෙහිව නීතිමය පියවර ගනිමින් සිටින්නේ චීනයේ විශාල සහයෝගය ඇතිව බව බොහෝ ජාත්යන්තර විශේෂඥයන්, විශේෂයෙන්ම භාරතීය ආරක්ෂක විශේෂඥයින් පවසයි. ඒ අතරම, 2022 අරගලයෙන් පසු පෙර චීන රූකඩ වී සිටි නාමල් රාජපක්ෂ ඇතුළු පිරිස රනිල් හරහා එක්සත් ජනපදය වෙත සමීප වෙමින් සිටින බව පෙනේ. නමුත් මෙය ඇමරිකාවට සහ චීනයට අවශ්ය රූකඩ අතට ගැනීම සඳහා වූ විදේශීය බල අරගලයකි.
එය අනාගතයේ ඇතිවිය හැකි එක්සත් ජනපදයේ ක්රියාමාර්ග ගැන ඇති කරන සැකයක් බව පෙනේ. සමහර විට, ඕන්දූරාස්හි සිදු වූ පරිදිම, ලංකාවේ වත්මන් රෙජීමයද ඉදිරියේදී ඇමරිකාවේ ප්රසාදයෙන් ඈත් වී, ඔවුන්ගේම වැනිවූ ඉරණමකට මුහුණ දීමට සිදුවනු ඇත.
මේ සියල්ල දෙස බලන විට, ඕන්දූරාස් හෝ ලංකාව හෝ වෙනත් ඕනෑම රටක ඉරණම තීරණය වන්නේ, එහි ජනතාවගේ දේශපාලන තීරණ මත නොව, ලෝකයේ භූදේශපාලන බලවතුන්ගේ අවශ්යතා මත බව පැහැදිලිය. එක්සත් ජනපදය, චීනය සහ වෙනත් බලවතුන් අතර ඇති මේ අදෘශ්යමාන සටන, කුඩා රටවල්වල ඉරණම තීරණය කරන ප්රධාන සාධකය බවට පත්ව ඇත. ඒ සටනේදී ජනතාවට ඉතිරි වන්නේ, විදේශීය බලපෑම් මත සිදුවන දේශපාලන පෙරළිවලට අනුව හැඩගැසීමට පමණි. ඕන්දූරාස් හි සුන්දර මතකයන්ට පිටුපසින් මා දකින්නේ, මේ භූදේශපාලනික සටනේ කටුක යථාර්ථයයි.