CEB එකෙන් නිදහස්වීමේ මග: Urban Microgrid

මේ වන විට ලංකාව දැඩි විදුලි බල අර්බුදයකට මුහුණ දෙමින් පවතී. වරද කා අත වුවත් ඉන් දුක් විඳින්නේ මහජනතාවයි. පාලකයා ගැටළුව නොදුටුවා සේ සිටින විට එයට පිළියම් සෙවීමේ බලතල තමන්ගේ අතට ගැනීමට ජනතාවට සිදුවේ. අපි දකුණු අප්‍රිකාවේ මේ සඳහා පියවර රාශියක් තබා ඇත. Urban microgrid ඒ අතර මුල් තැන ගනියි. ඒ ගැන ලංකාවේ ඔබටත් යම් පණිවිඩයක් දිය යුතු යයි සිතුවෙමි. 

මේ කටයුත්ත ලෙහෙසියෙන්ම ඇරඹිය හැක්කේ නිවාස සංකීර්ණ තුලය. Microgrid සැකැස්ම සහ මෙහෙයුම (design & operation) කිහිප ආකාරයකින් කල හැක. ඉන් එක් ආකාරයක් නම් සංකීර්ණයේ සියළුම නිවාසවලට සුර්ය කෝෂ පද්ධති සවිකර එක් ස්ථානයක රඳවන විශාල battery bank එකක් charge කිරීමයි. මෙයට ප්‍රදේශයේ ස්වභාවය අනුව සුළං මෝල් හෝ කුඩා ජලවිදුලි උත්පදකයන්ද එක් කල හැක. අත්‍යවශ්‍යම අවස්ථාවලදී ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ඩීසල් ජෙනරේටරයක්ද standby තැබිය හැක. මේ සියල්ල ප්‍රශස්ත ලෙස කළමනාකරණය කිරීමට power management system (PMS) එකක් යොදාගත හැක. 

ඉහත සැකැස්මෙදී අවශ්‍ය වන්නේ එක inverterයක් පමණි. විදුලිබල මණ්ඩලය මේ සඳහා සහයෝගය දෙයි නම් නිවාස සංකීර්ණයට විදුලිය ලබාදෙන distribution board එකේදී auto changeoverයක් මගින් මෙම පද්ධතිය නිවාස සඳහා සම්බන්ධ කල හැක. එම නිවාසවලට smart meter සම්බන්ධ කර ඇති නම් ඉතා පහසුවෙන් මෙම පද්ධතියෙන් විදුලි බලය ගන්නා අවස්ථාවල භාවිතා කරන ඒකක ගණන CEB එකට බැරවීම නවත්වා PMS එක මගින් පාලනය වන පුවරුවක ඇති එක් එක් නිවසට අදාළ ගිණුමකට බැරකල හැක. මාසිකව මෙම පද්ධතියේ නඩත්තුව සඳහා කිසියම් මුදලක් අය කරගත හැකි අතර විදුලි බලය භාවිතා කිරීමේ ප්‍රමාණය අනුව එම මුදල අඩු-වැඩි කල හැක (PMS එක මගින්ම එය ගණනය කල හැක). මෙම මුදල විදුලිය සඳහා කරන අයකිරීමක් නොවන බැවින් ඒ පිළිබඳව නීතිමය ගැටළුවක් ඇති වන්නේ නැත. 

තවත් microgrid සැකැස්මක් නම් සෑම නිවසකම සුර්යකෝෂ පද්ධතියක්, බැටරි පද්ධතියක්, ඉන්වටරයක් සහ චේන්ජ් ඕවරයක් සම්බන්ධ කිරීමයි. ඉන්වටරයෙන් පසු සියලුම නිවාස PMS එක හරහා ජාලගත කරනු ලැබේ. අවශ්‍ය නම් මධ්‍යගත battery bank එකක් සහ ඩීසල් ජෙනරේටරයක්ද මෙම ජාලයට සම්බන්ධ කල හැක. මෙහිදී CEB එකෙන් ස්වායත්තව ඔබට microgrid එක ක්‍රියාත්මක කල හැක. 

නිවාස සංකීර්ණ වලින් ඔබ්බට microgrid සංකල්පය ගෙනයාමේදී අදාළ පළාත්පාලන ආයතනවල අනුග්‍රහය අත්‍යවශ්‍ය වෙයි. දකුණු අප්‍රිකාවේ අප බලාපොරොත්තු වන්නේ PMS එකේ ක්‍රියාකාරිත්වය සහ මුදල් පරිපාලනය පලාත්පාලන ආයතනයට බාරදීමටයි. වසර 2020දී මේ රටේ පලකල ගැසට්ටුවක් මගින් විදුලිය විකිණීමේ බලතල  පලාත්පාලන ආයතන වෙතටද පැවරුණි. 

මෙම microgrid පැකේජයක් ලෙස සැපයීම ඉතා ලාබදායි ව්‍යාපාරයක්ද වෙයි. මෙයට රජයේ අනුග්‍රහය ලැබේ නම් ටික කලකින් විදුලි බල ගැටළුව සාර්ථකව නිමකළ හැකි වනු ඇත. ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය මේ සංකල්පය දෙස කුමන ඇසකින් බලයිද කියා අපි බලාගෙන ඉඳිමු.