වෙන්න පුළුවන් මෙච්චරද...?

ඇමසන් වනාන්තරයට නිරතුරුව වැටෙන වර්ෂාව ඉතා අධිකය. එහෙත් ඒ නිසා සිදුවන මානව ව්‍යසන (human disasters) පිළිබඳව අප අසා නැත. වසර දහයකට පමණ වරක් එහි ඇතිවන ආන්තික වර්ෂාපතනය කොළඹ නගරයට වැටුනොත්, අඩුම ගන්නේ ජීවිත විසි තිස් දහසක් වත් නැතිවන අතර නගරය මුළුමනින්ම පාහේ විනාශ වී යයි. කොළඹට ඇතිවන බලපෑම ඇමසන් වනයට ඇති නොවන්නේ එහි මානව ක්‍රියාකාරකම් ඉතා අවම මට්ටමක පවතින බැවිනි.

"ස්වභාවික ආපදා (natural hazards)" යන යෙදුම ඉතා අස්වාභාවික යැයි මට සිතේ. මෙය දේශපාලකයාගේ සහ ගුප්ත බලයෙන් අනාවැකි පවසන්නන්ගේ උන්නතිය සඳහා බිහිකරගත් යෙදුමකි. ලෝකයේ ස්වභාවික ආන්තික සිදුවීම් (natural extreme events) ඇත. නිතර සිදු නොවන ස්වභාවික සංසිද්ධීන් හැඳින්වීමට මෙම යෙදුම භාවිත කෙරේ. මානව ක්‍රියාකාරකම් නිසා සමහර විට මෙම ස්වභාවික ආන්තික සිදුවීම් මානව ව්‍යසන බවට පත්වෙයි. එහෙත් මානව ව්‍යසනයක් ඇතිකිරීමට ස්වභාවික සංසිධියක් ආන්තික විය යුතුම නැත.

ලංකාවේ වර්ෂාපතන රටාව අධ්‍යනය කරන අයෙකුට පසුගිය වසර 50-60 කාලය තුලදී ලංකාවේ වර්ෂාපතනය හෝ වර්ෂාපතන ඝනත්වය මෑත වසර වලදී වැඩි වූ බවක් පැහැදිලිව දක්නට නැත. යම් අධික වර්ෂාපතනයක් ආවර්තියව යම් කාල වකවානුවක යම් ප්‍රදේශයකට ලැබේ නම් එය ආන්තික සිදුවීමක් ලෙස සැලකිය නොහැක. මන්ද එම ප්‍රදේශය සඳහා එම වර්ෂාපතනය කල් තබා බලාපොරොත්තු විය හැකි බැවිනි. 

එසේම එක් ප්‍රදේශයකට ආන්තික වන කාලගුණ තත්වයක් තවත් ප්‍රදේශයකට සාමාන්‍ය සිදුවීමක් වෙයි. උදාහරණයක් ලෙස ගත හොත් ඉන්දියාවේ රාජස්ථානයේ සමහර ප්‍රදේශ වල වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලිමීටර 100 ක් පමණ වෙයි. කොළඹ ප්‍රදේශයේ වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලිමීටර 2400 පමණ වෙයි. එක් වර්ෂයකදී මේ සංසින්ධින් දෙක එකිනෙක වෙනස් වී සිදු වුව හොත් රාජස්ථානයට මහා ජල ගැලීම්ද කොළඹට බිහිසුණු නියගයක්ද ආකාරයෙන් ආන්තික සිදුවීම් බවට පත්වෙයි.  

වසර 2010 සිට නිරතුරුවම ලංකාවේ ජල ගැලීම් ඇතිවෙයි. එසේ නම් මේ ජල ගැලීම් ඇතිවූ බොහෝ අවස්ථාවල ආන්තික වර්ෂාපතනයක් ලැබුණා යයි අපට සඳහන් කිරීමට නොහැක. ඇත්තටම දකුණු ඉන්දීය සාගර කළාපයේ ඇතිවන වර්ෂාපතන තත්ව සමග සසඳන කල ලංකාවට ලැබෙන වර්ෂාපතනයේ කිසිම "ආන්තික" ස්වභාවක් නැත. 

මා කියන කරුණ අවබෝධ කරගැනීමට කදිම අවස්තාවක් පසුගිය දිනවල උදාවිය. ඉන්දියාව මගින් ගුවන්ගත කර ඇති INSAT චන්ද්‍රිකාවෙන් ලබා දෙන කළාපයේ කාලගුණ හැසිරීම පිළිබඳව චායාරූප, අදාළ වෙබ් අඩවිය පැයකට වරක් යාවත්කාලින කරයි. මෙම චායාරූප ඕනෑම අයෙකුට නැරඹිය හැක. ලංකාවට ගං වතුර ඇතිවූ දින කිහිපයේ ඔබ මෙම වෙබ් අඩවිය පිරික්සුවා නම් ලංකාවට වැටුණු සාපේක්ෂ වර්ෂාව පිළිබඳව හොඳ  අදහසක් ගත හැකිව තිබුණි. 

බෙංගාල බොක්ක ප්‍රදේශයේ ඉතා විශාල වපසරියක් පුරා පැතිරුණු දරුණු අවපීඩන ප්‍රදේශයක් පැවතී අතර අඩු පීඩනය දෙසට අරාබි මුහුදේ සිට තෙත් වා දහරා පැමිණෙමින් තිබුණි. ලංකාවට වැසි ලැබුණේ මෙම තෙත් සුළං ප්‍රවාහ මගිනි. දවස් කීපයක් සුළු දෝලනයවීම් සහිතව පැවතී අවපීඩන කළාපය (එය පසුව සුළි සුළගක් බවට පත්විය) පසුව බංග්ලාදේශය සහ මියන්මාරය දෙසට ගමන් කළේය.

ලංකාව හරහා ගමන් කල වා ධාරා වල ප්‍රමාණයද පැවතී අවපීඩන ප්‍රදේශයේ තීව්‍රතාවයද ඔබ සැසඳුවා නම් මා පවසන්න යන දේ ඔබට මේ වන විටත් පැහැදිලි වී ඇතැයි මම සිතමි. අවපීඩන ප්‍රදේශයේ ප්‍රභලත්වයට අලඟු තියන්න වත් ලංකාව හරහා හැමූ සුළඟට නොහැකිය. 

මේ සංසිද්ධියෙන් අප අවබෝධ කරගත යුත්තේ කුමක්ද? යම් හෙයකින් අවපීඩන ප්‍රදේශය සුළි සුළඟක් බවට පත්වී ලංකාව දෙසට ආවා නම්...................? 

එය එසේ සිදු වුවා නම් සැබවින්ම ආන්තික සිදුවීමක් වන්නට තිබුණි. එබඳු අවස්ථාවක් ඇතිවීමට ඇති ඉඩකඩ කුමක්ද? සාමාන්‍යයෙන් බෙංගාල බොක්කේ ඇතිවන අවපීඩනයක් ගමන් කරන්නේ බටහිර-නැගෙනහිර දිශාන්තියක, උතුරු ප්‍රදේශයටය බරවය. එනම් ඔරිස්සා, කල්කටා, බංග්ලාදේශය මියන්මාරය ආදී ප්‍රදේශවලටය. මෙයට කලාපීය සංවහන රටා, වායුගෝලිය සහ මතුපිට උෂ්ණත්වය ඇතුළු කාරණා කිහිපයක් බලපායි.

කලාතුරකින් එකම අවස්ථාවේ බෙංගාල බොක්කේ සහ අරාබි මුහුදේ එකවර අවපීඩන ප්‍රදේශ බිහිවිය හැක. එබඳු අවස්ථාවක අවපීඩන ප්‍රදේශ එකිනෙකා තමන් වෙත ඇද ගැනීම හේතුවෙන් එක් සුළි කුණාටුවක් ලංකාව හරහා ගමන් කිරීමේ ඉඩකඩ පවතී. මා සිතන ආකාරයට 1978 සිදුවුයේ මෙවැනි සංසිද්ධියකි. ඉන් අනතුරුව, අප දැන් වසර 40 ක් පමණ කාල වක්‍රයේ ඉදිරියෙන් සිටියි. අද ඒ 1978 සුළි සුළඟ පැමිණුනොත්....?

වර්තමානය වනවිට අපට ආන්තික නොවන වර්ෂාපතන හේතුවෙන් දරුණු ගං වතුර විපත් පැමිණෙමින් පවතියි. මීට හේතුව ස්වභාවධර්මයේ අක්‍රමිකතාවයක් නොව මානව ක්‍රියාකාරකම් නිසා මානව ව්‍යසන අධික වීම බව ඔබට වැටහෙනවා ඇත. රජය මෙන්ම ආපදා කළමනාකරණයේ යෙදෙන සියලු දෙනාම මේ ගැන අවබෝධයෙන් කටයුතු කල යුතු බව මගේ හැඟීමයි. අප ඉක්මනින්ම සුදානම් විය යුත්තේ ආවර්තිතව (periodic) සිදුවන ඉහල වර්ෂාපතනයන්ගෙන් ඇතිවන මානව ව්‍යසන අවම කරගැනීම කෙරෙහිය.  

ආන්තික වර්ෂාපතනයක් සඳහා අප සුදානම් විය යුත්තේ ඉන් අනතුරුවයි. 

ආන්තික සහ ආවර්තිය ස්වභාවික සිදුවීම් වලින් ඇතිවන විපත් අවම කරගැනීම සඳහා ගත යුතු ක්‍රියා මාර්ග තීරණය කරන්නේ අවදානම් තක්සේරුවකින් (risk assessment). මෙහිදී සිදු කෙරෙන තක්සේරුව සිදුවීමේ ස්වභාවය (ආන්තික හෝ ආවර්තිය) මත තීරණය වෙයි. ආන්තික සිද්ධීන් වලින් ඇතිවන ව්‍යසන අවම කරගැනීම සඳහා දීර්ඝ කාළීන සහ ප්‍රමුඛත්වයෙන් පහළ විසඳුම් අවදානම් තක්සේරුව සිදු කරන මෘදුකාංගය ලබා දෙයි. ආවර්තිය සිදුවීම් සඳහා වැඩි ප්‍රමුඛතාවයකින් යුත් කෙටි කාලින මෙන්ම දීර්ඝ කාලින සැලසුම් අවශ්‍යවේ.

සංසිද්ධීන් නියම ආකාරයෙන් හඳුනාගැනීමේ වැදගත්කම එයයි.